крыжава́ны, ‑ая, ‑ае.
1. Размешчаны крыжападобна, крыж-накрыж. З маёнтка Зоська пускаецца ў панскую каплічку, якая стаіць недалёка на крыжаванай дарозе. Бядуля.
2. Які адбываецца адразу з некалькіх пунктаў; перакрыжаваны. Крыжаваны агонь.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ На́ўхрасць ’накрыж’ (Ян.), на́ўхрысць ’тс’ (Бяльк.), на́ў‑ хрэст ’тс’ (Кос.). Да хрэст ’крыж’, магчыма, пад уплывам хрусці ’хрэсці, масць у картах’, хрысціць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пахрасні́, пьхрясні ’лыкавыя лапці з заплеценым верхам’ (віц., Хрэст. дыял.; Інстр. III, Малч.). Да па‑ і хрэст (гл.). Пахрасні — лапці касога пляцення: коса = ’накрыж’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
рага́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так, ж.
1. Перашкода на шляху пранікнення куды-н. у выглядзе некалькіх накрыж збітых калоў, прымацаваных да доўгага бруса.
2. перан. звычайна мн. Перашкода, замінка.
Бюракратычныя рагаткі.
3. Невялікая драўляная развіліна з прывязанай да абодвух яе канцоў гумкай для кідання чаго-н.
Страляць з рагаткі.
|| прым. рага́тачны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
*Сарокі, соро́кі (жытк., Нар. сл.) ’злучаныя парамі накрыж кароткія жэрдкі, якімі прыціскаюць салому ці кастрыцу на вільчыку’. Да сарока 1 (гл.), у выніку падабенства да сарочага хваста.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ключы́ ’злучаныя парамі накрыж кароткія жэрдкі, якімі прыціскаюць салому ці кастрыцу на вільчаку, кроквы’ (Сл. паўн.-зах., Нар. сл., КЭС, лаг., П. С., Тарнацкі, Studia, Маш., Бломкв.). Гл. ключі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бры́джы, ‑аў; адз. няма.
Штаны асобага крою, вузкія ўніз ад калена (першапачаткова прызначаліся для верхавой язды). [Гжэцкі] прыехаў у добрым мундзіры, перапаясаным накрыж рамянямі, з бліскучаю аздобаю на казырку канфедэраткі, у брыджах і ў блішчастых са шпорамі ботах. Скрыган.
[Англ. breeches.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
крыжава́цца, ‑жуецца; незак.
Размяшчацца крыж-накрыж, перасякацца. Як жа здзівіліся і ўзрадаваліся прыяцелі, калі, па шчаслівай выпадковасці, сустрэліся на дарозе, там.. дзе яна крыжавалася з павароткаю на вакзал! Колас. / у перан. ужыв. Мінулае і сучаснасць крыжуюцца на ўсім працягу рамана. Юрэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
скрещённый
1. (сложенный крест-накрест) скрыжава́ны, скла́дзены на́крыж, перакрыжава́ны;
2. перен. скрыжава́ны;
3. (подвергнутый скрещиванию) биол. скрыжава́ны.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
перакрыжава́цца, ‑жуецца; зак.
1. Размясціцца накрыж; скрыжавацца. Перакрыжаваліся вуліцы. □ Некалькі праменяў кінулася ў адным кірунку. І там, дзе яны перакрыжаваліся, засвяціўся маленькі, быццам лялечны самалёт. Карпаў.
2. перан. Сутыкнуцца, пераплесціся. Перакрыжаваліся інтарэсы. □ Здарылася так, што жыццёвая дарога Зэнкі перакрыжавалася з Апанасавай. Бажко.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)