шчо́лачны в разн. знач. щелочно́й;

~ная рэа́кцыя — щелочна́я реа́кция;

~ныя мета́лы — щелочны́е мета́ллы;

ш. акумуля́тар — щелочно́й аккумуля́тор

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

шчо́лачны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае ў сваім саставе шчолач. Шчолачны раствор. Шчолачныя злучэнні. Шчолачная рэакцыя.

2. Спец. Які ўтварае шчолач. Шчолачныя металы. Шчолачныя горныя пароды.

3. Спец. Які дзейнічае з дапамогай шчолачы. Шчолачны акумулятар. Шчолачная ачыстка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

філасо́фскі, -ая, -ае.

1. гл. філасофія.

2. Уласцівы філосафу (у 2 знач.); спакойны, разважлівы, удумлівы.

Філасофскія адносіны да справы.

3. перан. Глыбакадумны, сур’ёзны (разм.).

Рабіць з філасофскім выглядам.

4. У аснову якога пакладзена глыбокая ідэя (кніжн.).

Філасофская паэма.

○

Філасофскі камень — згодна з уяўленнямі сярэдневяковых алхімікаў, фантастычнае цудадзейнае рэчыва, якое можа ператвараць металы ў золата, вылечваць усе хваробы, вяртаць маладосць і г.д.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

руда́, ‑ы, ДМ рудзе; мн. руды; ж.

Прыродная мінеральная сыравіна, якая змяшчае ў сабе металы або іх злучэнні. Жалезная руда. Руды каляровых металаў. Уранавая руда. Азбеставая руда. □ І робяць гарнякі руду, шахцёры высякаюць вугаль. Таўлай. [Лахманы] мокрыя да пахаў, у бурых плямах балотнай руды. Місько.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

высакаро́дны, -ая, -ае.

1. З высокімі маральнымі якасцямі, крыштальна чысты, велікадушны.

В. чалавек.

2. Узвышаны, асвячоны высокай мэтай.

В. ўчынак.

Высакародныя мэты.

3. Выключны па сваіх якасцях, прыгажосці.

Высакародная прастата ліній.

Высакародныя манеры.

4. Ужыв. ў складзе розных тэрмінаў для абазначэння парод, разрадаў, якія чым-н. выдзяляюцца.

В. алень.

Высакародныя металы (золата, серабро, плаціна).

|| наз. высакаро́днасць, -і, ж. (да 1—3 знач.) і высакаро́дства, -а, н. (да 1—3 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

кашто́ўны це́нный; драгоце́нный;

~ныя я́касці — це́нные (драгоце́нные) ка́чества;

к. ка́мень — драгоце́нный ка́мень;

~ныя вы́капні — це́нные ископа́емые;

○ ~ныя папе́ры — це́нные бума́ги;

~ныя мета́лы — драгоце́нные мета́ллы

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

шлам, ‑у, м.

Спец.

1. Асадак пры электролізе некаторых металаў, у якім ёсць звычайна высакародныя металы.

2. Глеісты асадак каменнага вугалю ці руды пры мокрым абагачэнні.

3. Нерастваральныя ў вадзе злучэнні, якія асядаюць у паравых катлах у выглядзе глею ці цвёрдых кавалкаў.

4. Асадак у выглядзе дробных цвёрдых часціц, які выдзяляецца пры адстойванні, фільтраванні вады.

[Ням. Schlamm — глей, гразь.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

каляро́вы

1. в разн. знач. цветно́й;

~вае кіно́ — цветно́е кино́;

~вае насе́льніцтва — цветно́е населе́ние;

2. (ярко раскрашенный) цвети́стый;

~вая ху́стка — цвети́стый плато́к;

○ ~выя мета́лы — цветны́е мета́ллы

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

высакаро́дны, ‑ая, ‑ае.

1. З высокімі маральнымі якасцямі, крыштальна чысты, велікадушны. Высакародны чалавек.

2. Узвышаны, асвячоны высокай мэтай. Высакародныя пачуцці. Высакародны ўчынак. Высакародная барацьба. □ [Мары] абуджаюць у сэрцы мужнасць і адвагу, высакародныя імкненні да ведаў, да пазнання свету, да барацьбы і подзвігаў. В. Вольскі.

3. Які вылучаецца высокай годнасцю, прыгажосцю. Высакародныя манеры.

4. Састаўная частка некаторых заалагічных і батанічных назваў. Высакародны алень.

•••

Высакародныя металы гл. метал.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

гарэ́лка ​1, ‑і, ДМ ‑лцы; Р мн. ‑лак; ж.

Прыстасаванне для спальвання гаручай вадкасці або газу з пэўнай мэтай. Газавая гарэлка.

гарэ́лка ​2, ‑і. ДМ ‑лцы, ж.

Моцны алкагольны напітак; сумесь віннага спірту з вадой. Пракоп даўно ўжо не піў гарэлкі, і хмель.. стукнуў яму ў галаву. Колас.

•••

Царская гарэлка — сумесь азотнай і салянай кіслот, якая растварае золата, плаціну і некаторыя інш. металы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)