аршы́н, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Старая мера даўжыні, роўная 71,12 см, якой карысталіся ў Беларусі, Расіі да ўвядзення метрычнай сістэмы.

2. Лінейка, планка такой даўжыні для мерання.

◊

Мераць на свой аршын — меркаваць пра што-н. са свайго пункту погляду, аднабакова (разм.).

Нібы (быццам) аршын праглынуў — пра чалавека, які стаіць або сядзіць ненатуральна прама (разм.).

Аршын з шапкаю — пра малога, невысокага чалавека (разм.).

|| прым. аршы́нны, -ая, -ае.

Пісаць аршыннымі літарамі (надта вялікімі; жарт.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

гада́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.

1. Варажыць: прадказваць што‑н. па якіх‑н. прыметах. Па зімах гадаюць пра лета. □ На рамонках [Аксана] гадала: Ці кахае, ці не? Бачыла.

2. Выказваць здагадкі, меркаваць. Не сніў, не думаў, не гадаў, што так са мною стане. Пушча. Спыніўшыся на лузе, хлапчукі Услых гадаюць: — Хто ідзе такі? Гаўрусёў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Размелькава́ць эмац. ’абдумаць’ (Юрч. СНЛ). Ад мелькаваць ’меркаваць’ (там жа) < меркава́ць (гл.) з дапамогай прыстаўкі раз-; пры гэтым адбылася мена р//л.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

суди́ть несов.

1. в разн. знач. судзі́ць;

суди́ть престу́пника судзі́ць злачы́нцу;

суди́ть футбо́льный матч судзі́ць футбо́льны матч;

2. (о ком, о чём) меркава́ць; разважа́ць; ду́маць; рабі́ць высно́ву, выво́дзіць;

суди́ть обо всём разважа́ць пра ўсё;

суди́ть по вне́шнему ви́ду о здоро́вье меркава́ць па во́нкавым (зне́шнім) вы́глядзе аб здаро́ўі;

суди́ть по направле́нию ве́тра о пого́де з напра́мку ве́тру рабі́ць вы́сно́ву аб надво́р’і;

суди́те са́ми мярку́йце са́мі;

су́дя по всему́ мярку́ючы па ўсім;

◊

суди́ть да ряди́ть разважа́ць ды меркава́ць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

мнить несов. ду́маць; (предполагать) меркава́ць; (представлять себе, воображать) уяўля́ць; (считать) лічы́ць;

мно́го о себе́ мнить шмат аб сабе́ ду́маць (уяўля́ць);

мнить себя́ учёным лічы́ць сябе́ вучо́ным;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пака́зчык, ‑а, м.

1. Прыкмета, сведчанне чаго‑н. Валоданне замежнымі мовамі ў сярэдневяковай Беларусі лічылася паказчыкам высокай культуры і адукаванасці. Жураўскі.

2. звычайна мн. (пака́зчыкі, ‑аў). Звесткі, атрыманыя ў ходзе якога‑н. дзеяння, працэсу, паводле якіх можна меркаваць аб яго выніках. Высокія паказчыкі. □ Каля дзвярэй вісіць дошка з паказчыкамі выканання плана. В. Вольскі.

3. У матэматыцы — лічба або літара, якая паказвае ступень, у якую ўзводзіцца дадзены лік або выраз.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Добранаме́рны ’добранамерны’ (БРС). Калька рус. благонаме́ренный ’тс’. Лексема добранаме́рнасць (БРС) з’яўляецца, як можна меркаваць, калькай рус. благонаме́ренность.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Пачыта́й ’амаль’, ’здаецца’ (Нас.). З рус. почитай ’тс’. Семантычнае развіццё прасл. čisti ’меркаваць’: > ’лічыць’: > ’чытаць’ гл. пачот.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Добрапрысто́йны ’добрапрыстойны’ (БРС). Можна меркаваць, што гэта калька рус. слова благопристо́йный ’тс’. Таксама з’яўляецца калькай добрапрысто́йнасць (рус. благопристо́йность).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Лісоха ’асака лясная, Carex silvatica Huds.’ (Бес.). Можна меркаваць, што гэта — кантамініраваная назва: осо́ка + ліс ’лес’ > лісо́ка > лісоха.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)