саката́ць, -качу́, -ко́чаш, -ко́ча; -качы́; незак.
1. Пра курэй: кудахтаць, утвараць сокат; пра насякомых, птушак: стракатаць, утвараць строкат.
Сакочуць куры.
Трывожна стракатала сарока.
2. Часта стукаць, страляць, трашчаць.
У лесе сакаталі кулямёты.
3. перан. Вельмі хутка, не сціхаючы, гаварыць (разм.).
|| наз. саката́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шы́цца¹, шы́юся, шы́ешся, шы́ецца; незак. (разм.).
1. Лезці, прабірацца і пад. ў вузкае месца, туды, дзе цесна; хавацца куды-н.; пранікаць, залазіць куда-н.
Ш. ў натоўп.
Куры шыюцца ў крапіву.
2. перан. Старацца быць падобным на каго-н., прыкідвацца кім-н.
Ш. ў дурні.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
по́клад, ‑а, М ‑дзе; мн. паклады, ‑оў; м.
Яйцо або прадмет, падобны на яго, які кладуць там, дзе хочуць каб несліся куры.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кураса́дня, ‑і, ж.
Разм. Перакладзіна ў куратніку, на якую куры садзяцца на ноч; седала. Першыя пеўні прапяялі на курасаднях пад страхою. Гарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
парася́ і парасё, ‑сяці; мн. ‑сяты, ‑сят; н.
Дзіцяня свінні. У Самабыля ёсць розная жыўнасць: куры, трое парасят, дзве казы і трусы. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
стле́лы, ‑ая, ‑ае.
Разм. Тое, што і сатлелы. Стлелая салома. □ І, як заўсёды, куры па двары хадзілі, Скрыпеў ад ветру стлелы частакол. А. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Лугаві́шча ’логава свіней, ямка, якую нагарнулі куры’ (паст., Сл. ПЗБ). Да лагаві́шча, логава (гл.). Аб пераходзе а > у гл. Карскі (1, 112–113).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Насе́дала (насёдало) ’седала’: Пашлі куры на наседало (івац., Нар. сл.). У выніку зрашчэння прыназоўнікавага спалучэння на седала і канверсіі (ператварэння прыслоўя ў назоўнік).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ту́ры-ту́ры (прыпеўка): Туры‑туры‑туры. / Пайшлі куры на хаўтуры (арш., Дзіц. фальклор). Гукаперайманне (імітацыя акампанементу на музычным інструменце?), параўн. тыры-тыры, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
по́швырак, ‑рку, м.
Разм.
1. Кідок. — Кыш, каб вы павыдыхалі!.. — і ляцяць ад Яначкавага пошвырку ўрассыпную куры і парасяты. Крапіва.
2. у знач. прысл. по́швыркам. Кідком.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)