Verbum

фагацы́ты, ‑аў; адз. фагацыт, ‑а, М ‑цыце, м.

Клеткі жывёльнага арганізма, здольныя захопліваць і паглынаць чужародныя часцінкі, у тым ліку і бактэрыі.

[Ад грэч. phagos — пажыральнік і kytos — клетка.]

гле́бавы, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да глебы (у 1 знач.). Глебавыя бактэрыі. Глебавая вільгаць. // Прызначаны для вывучэння, даследавання глебы. Глебавая карта. Глебавы зонд.

фітанцы́ды, ‑аў; адз. фітанцыд, ‑у, М ‑дзе, м.

Лятучыя рэчывы, якія ўтвараюцца пераважна вышэйшымі раслінамі і здольныя стрымліваць рост бактэрый, грыбоў і прасцейшых. Выдзяляючы своеасаблівыя пахкія рэчывы, названыя фітанцыдамі, дрэвы забіваюць вакол сябе шкодныя і для чалавека бактэрыі. Сачанка.

[Ад грэч. phytón — расліна і лац. caedo — забіваю.]

зара́зны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да заразы. Заразныя бактэрыі. // Выкліканы заразай; інфекцыйны. Заразная хвароба.

2. Здольны заразіць іншых. Заразны хворы. / у знач. наз. зара́зны, ‑ага, м.; зара́зная, ‑ай, ж. Ізалятар для заразных.

3. Разм. Прызначаны для заразных хворых. Заразная бальніца.

сімбіёз, ‑у, м.

Форма сумеснага жыцця арганізмаў розных відаў, пры якім арганізмы прыносяць карысць адзін аднаму. Сімбіёз грыба і водарасці. □ Клубяньковыя бактэрыі жывуць у сімбіёзе з струкавымі раслінамі. Гаркуша. / у перан. ужыв. Ігнат Дуброўскі не стаў паэтам. Эканоміка і... паэзія? Цяжка ўявіць сабе больш неверагодны сімбіёз. Лобан.

[Ад грэч. symbiōsis — сумеснае жыццё.]

сужыццё, ‑я, н.

1. Сумеснае жыццё, сумеснае існаванне. Мірнае сужыццё і брацкае супрацоўніцтва народаў. Чайны грыб — сужыццё дрожджападобнага грыба і воцатнакіслай бактэрыі.

2. Разм. Палавая сувязь. Ці не мінула ўжо колькі год з таго часу, як згасла ў ім [Карызне] цікавасць да яе [жонкі] як да жанчыны і іхняе сужыццё абярнулася ў простае — праўда, нуднаватае троху, бледнае таварышаванне? Зарэцкі.

культу́ра, ‑ы, ж.

1. толькі адз. Сукупнасць дасягненняў грамадства ў вытворчым, грамадскім і культурным жыцці. Матэрыяльная культура. Духоўная культура. Агульначалавечая культура. Гісторыя культуры.

2. Узровень такіх дасягненняў у пэўную эпоху ў якога‑н. народа або класа. Сацыялістычная культура. Культура Старажытнага Рыма. // Спец. Агульнасць археалагічных помнікаў пэўнай эпохі ў развіцці першабытнага грамадства. Культура штрыхаванай керамікі.

3. толькі адз. Ступень, ўзровень развіцця якой‑н. асобнай галіны гаспадарчай, духоўнай або разумовай дзейнасці. Культура мовы. Культура земляробства. Культура вытворчасці. // Сукупнасць умоў, неабходных для жыцця адукаванага чалавека. Культура быту.

4. толькі адз. Адукаванасць, культурнасць, выхаванасць. Чалавек высокай культуры.

5. толькі адз. Развядзенне, вырошчванне якой‑н. расліны; культываванне. Культура бульбы. Культура пшаніцы. // Апрацоўка. Культура глебы.

6. Расліна, якая разводзіцца, вырошчваецца. Кармавыя культуры. Тэхнічныя культуры.

7. Мікраарганізмы (бактэрыі, дрожджы, некаторыя грыбы), вырашчаныя ў пажыўным асяроддзі. Культура стрэптакокаў.

•••

Фізічная культура — усебаковае ўдасканаленне і ўмацаванне чалавечага цела шляхам фізічных практыкаванняў, захоўвання правільнага рэжыму.

[Лац. cultura.]