пакудла́чаны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад пакудлаціць, пакудлачыць.
2. у знач. прым. Растрапаны, узлахмачаны. Пакудлачаныя валасы рассыпаліся па падушцы. Алешка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пло́іць, плою, плоіш, плоіць; незак., што.
Завіваць (валасы) плойкай. // Рабіць роўныя складкі (на тканіне, адзежы і пад.) пры дапамозе асобых шчыпцоў; гафрыраваць.
[Ад фр. ployer — згінаць.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
стры́гчы, стрыгу, стрыжэш, стрыжэ; стрыжом, стрыжаце, стрыгуць; пр. стрыг, ‑ла; незак., каго-што.
1. Зразаць. падрэзваць ножкамі, машынкай (валасы, шэрсць і пад.). Стрыгчы шэрсць. Стрыгчы бараду. □ Летам гаспадар прыбірае валасы пад капялюш, а зімою стрыжэ коратка. Бажко. // Зразаць, падразаць каму‑н. валасы, шэрсць. У школе ёсць машынка. На школьным дварэ ў часе перапынку стрыжэ настаўнік сваіх маленькіх вучняў. Колас. Проста дзівы творыць электрычнасць: нават кароў доіць і авечак стрыжэ... Якімовіч. // Падразаць, караціць траву, галінкі і пад. У старажытным парку ўлетку стрыгуць газоны. Грачанікаў. // Спец. Падразаць, падраўноўваць ворс на тканіне. Стрыгчы бобрык.
2. Падразаць валасы якім‑н. спосабам; стрыгчыся. Стрыгчы валасы пад бокс.
•••
Стрыгчы вачамі — наглядваць на каго‑н., кідаць позіркі на каго‑н. Сват Рыгорка стрыг вачамі, стараючыся непрыкметна кінуць позіркі на маладуху, улавіць яе настрой. Дуброўскі.
Стрыгчы вушамі — паводзячы вушамі, прыслухоўвацца (пра коней, зайцаў).
Стрыгчы купоны — жыць на рэнту, на працэнты з каштоўных папер.
Стрыгчы ўсіх пад адзін грэбень — раўняць усіх у якіх‑н. адносінах, падганяць пад адно.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
звіса́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.
1. Быць апушчаным уніз, знаходзіцца ў вісячым становішчы.
Валасы звісалі на лоб.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Вісець няроўна, не аблягаючы плячэй, стану (пра вопратку).
Адзенне звісае з плячэй.
|| зак. зві́снуць, -ну, -неш, -не; звіс, -сла; -ні.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абле́злы, -ая, -ае (разм.).
1. Той (такі), у каго (якім) вылезлі валасы або поўсць ці пер’е.
А. кот.
2. З выцвілай фарбай, з абабітым тынкам, палінялы.
Аблезлыя сцены.
Аблезлая сукенка.
3. Які пачаў мяняць скуру, згарэўшы на сонцы.
А. твар.
|| наз. абле́зласць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
перачаса́ць¹, -чашу́, -чэ́шаш, -чэ́ша; -чашы́; -часа́ны і -чэ́саны; зак.
1. што. Расчасаць для прыгатавання пражы ўсё, многае.
П. увесь лён.
2. што. Расчасаць пачэсанае яшчэ раз.
П. кудзелю.
3. каго-што. Прычасаць нанава.
П. валасы.
|| незак. перачэ́сваць, -аю, -аеш, -ае (да 2 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
наску́бці, -кубу́, -кубе́ш, -кубе́; -кубём, -кубяце́, -кубу́ць; -ку́б; -ку́бла; -кубі́; -ку́бены; зак.
1. чаго. Скубучы, набраць або сабраць у нейкай колькасці.
Н. сена.
Н. пер’я на падушку.
2. Нацягаць, натузаць (разм.).
Н. за валасы.
|| незак. наскуба́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і наску́бваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
рыжэ́ць, -э́ю, -э́еш, -э́е; незак.
1. Станавіцца рыжым, рыжэйшым.
Валасы рыжэюць.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Віднецца (пра што-н. рыжае).
На палянах рыжэе леташні бур’ян.
|| зак. зрыжэ́ць, -э́ю, -э́еш, -э́е (да 1 знач.) і парыжэ́ць, -э́ю, -э́еш, -э́е (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Кудэ́ркаць ’забаўляць’ (Сцяшк. Сл.). Магчыма, да кудзер (гл.). Зыходная форма, тады *кудзеркаць ’цягаць за валасы’ — дзеяслоў з суфіксацыяй на ‑ка‑ (SP, 1, 49–50).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пасурмі́цца ’нахмурыцца’ (паўн.-усх., КЭС). У выніку перастаноўкі складу ‑ему‑ слова + сму́рыцца ’хмурнець’ пад уплывам лексемы сурміцца ’фарбаваць сурмой валасы, бровы’. Да пасмурнёць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)