фарту́х, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.
1. Прадмет адзення пэўнага крою, які надзяваюць спераду на вопратку, каб засцерагчы яе ад забруджвання.
2. Чахол, рознага роду покрыва для машын, тэхнічных прыстасаванняў і пад. (спец.).
|| памянш. фартушо́к, -шка́, мн. -шкі́, -шко́ў, м. (да 1 знач.).
|| прым. фартухо́вы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Су́гаркі ’вугалькі, агаркі’, ’назва гульні, гарыпні’ (Ласт.). Ад гарэць, параўн. рус. горелка ’гульня, у якой становяцца парамі, а адзін спераду “гарыць”, ловіць’ (Ласт., 131).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бо́брык, ‑у, м.
1. Від сукна з кароткім стаячым ворсам. Паліто з бобрыку.
2. у знач. прысл. бо́брыкам. Пра кароткую мужчынскую стрыжку, пры якой спераду пакідаюцца стаячыя валасы. Стрыгчы бобрыкам.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
крысо́, ‑а, н.
Ніжняя частка якой‑н. адзежыны, палавіны якой спераду расхінаюцца; пала. Ляснік адхінуў крысо свайго кажуха, выняў акуляры. Пальчэўскі. Салдат згарнуў сцяг і заткнуў пад крысо шыняля. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фас, ‑а, м.
1. Выгляд твару спераду. // Уст. Тое, што і фасад (у 1 знач.).
2. Спец. Бок абароннага збудавання, павернуты да праціўніка.
•••
У фас — тварам да таго, хто глядзіць; анфас.
[Фр. face — твар.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
насу́страч, прысл. і прыназ.
1. прысл. У напрамку, процілеглым каму-, чаму-н., што рухаецца, набліжаецца.
Ісці н. брату.
2. прыназ. з Д. Ужыв. для ўказання на прадмет ці асобу, да якіх спераду ці наперарэз ім хто-, што-н. рухаецца.
Кінуцца н. танкам.
Выйсці н. гасцям.
◊
Ісці насустрач — дапамагаць каму-н., спачувальна адносіцца да каго-, чаго-н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
фырча́ць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; незак.
Разм. Тое, што і фыркаць (у 2 знач.). «Казёл» фырчаў, падскакваў. У ветравое шкло, што спераду, стукалі чорныя жукі. Пташнікаў. Бабка сядзіць на лаўцы і ціха фырчыць верацяном. Каліна.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ *По́перадня, попэродня ’чалавек, які перабівае другіх’ (бяроз., Сл. Брэс.). Назва асобы па схільнасці да адпаведнага дзеяння з экспрэсіяй непахвальнасці уласціва народнай мове. Можа быць утворана з суф. ‑ня ад папярэдзіць / папярэджваць або ад папярэдні, дзе акцэнтаваў значэнне ’быць першым, перад кімсьці’, параўн. поперэдзь, пэперэду ’спераду, паперадзе, першы’ (ТС), укр. поперед ’перад кімсьці, чымсьці’, рус. дыял. попередь (придти) ’першым, напачатку’, попережане ’тыя. хто едуць наперадзе’, польск. poprzednik poprzedca, poprzedzicieІ ’той, хто быў першым, перад кімсьці’, славац. popredku ’спераду’. Гл. перад, пярэдні.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
наваява́ць, ‑ваюю, ‑ваюеш, ‑ваюе; зак.
Разм. (звычайна са словамі «многа», «доўга» і пад. і з адмоўем «не»). Паваяваць некаторы час. [Юзік:] — Вось белякам і крута прыходзіцца. Спераду — чырвоныя, ззаду — партызаны. Нябось, доўга не наваююць. І гарматы замежныя не памогуць... Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пінжа́к, ‑а, м.
Частка мужчынскага касцюма ў выглядзе курткі з рукавамі, якая спераду зашпільваецца. Юнак дастаў з унутранай кішэні пінжака газету і паклаў на стол. Гарбук. З-пад цёмнага яго пінжака была відаць бялюткая кашуля з бантам-гальштукам. Арабей.
[Англ. pea-jacket.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)