дысацыя́цыя, ‑і, ж.
1. Распад малекул на састаўныя часткі. Тэорыя электралітычнай дысацыяцыі.
2. Парушэнне звязнасці псіхічных працэсаў.
[Ад лац. dissociatio — раз’яднанне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
распаде́ние ср. распадзе́нне, -ння ср., распа́д, -ду м.; разва́льванне, -ння ср., разва́л, -лу м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
радыеакты́ўны, ‑ая, ‑ае.
1. Якому ўласціва радыеактыўнасць. Радыеактыўныя атамы. // Які змяшчае ў сваім саставе элементы, якім уласціва радыеактыўнасць. Радыеактыўныя воды. Радыеактыўныя мінералы.
2. Абумоўлены радыеактыўнасцю, заснаваны на ёй. Радыеактыўны распад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
развал, распад, разлад, дэзарганізацыя
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
узры́ў, -ы́ву, мн. -ы́вы, -ы́ваў, м.
1. Імгненны распад рэчыва, які суправаджаецца ўтварэннем моцна нагрэтых, з высокім ціскам газаў, а таксама гук, які ўзнікае пры такім разбурэнні; выбух.
У. газаў.
У. бомбы.
2. Разбурэнне чаго-н., зробленае пры дапамозе такога распаду рэчываў.
У. скалы.
3. перан., чаго. Раптоўнае бурнае праяўленне чаго-н.
У. смеху.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гангрэ́на, ‑ы, ж.
Амярцвенне якога‑н. участка біялагічнай тканкі, органа або часткі цела ў выніку парушэння кровазвароту.
•••
Газавая гангрэна — цяжкае захворванне, якое выклікаецца заражэннем раны анаэробнымі бактэрыямі і пры якім распад тканак суправаджаецца ўтварэннем у іх газаў.
[Грэч. gángraina.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
напляву́згаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Разм.
1. чаго. Нагаварыць лухты, глупства. [Андрэй Гаўрылавіч:] — Вы тут, кажу, гэтулькі брыдкага наплявузгалі... Пра адміранне сям’і... пра распад сям’і. Грамовіч.
2. Напляткарыць, нагаварыць на каго‑н. — [Пачоску і Здроку] наплявузгаць на чалавека, абылгаць яго — раз плюнуць. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дысіміля́цыя, ‑і, ж.
1. Распад складаных арганічных рэчываў на больш простыя ў працэсе жыццядзейнасці арганізма.
2. Замена аднаго з двух падобных па вымаўленню гукаў другім, менш падобным да таго, які застаўся нязменным; распадабненне (напрыклад: «хто» з «кто», «што» з «что»).
[Ад лац. dissimilis — непадобны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
упа́дак, ‑дку, м.
1. Пагаршэнне агульнага стану чаго‑н.; агульны распад, разлажэнне. Упадак вытворчасці пры капіталізме. Упадак буржуазнай культуры. // Моцнае аслабленне фізічных ці духоўных сіл. Упадак сіл. Упадак духу.
2. Абл. Страта. Няма статку без упадку. Прымаўка.
•••
Каб на вас упадак — каб вы падохлі, каб на вас паморак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ро́зрух, ру͡озрух ’разруха, поўнае расстройства, развал у гаспадарцы’ (ТСБМ), ’разгром, беспарадак, клопаты’ (Гарэц., Мал., Байк. і Некр.). Укр. ро́зрух, ро́здрух ’бунт, смута, трывога, замяшанне, пярэпалах’, рус. разру́х ’распад, разбурэнне’, ’разрыў, канец згодзе, дружбе’, ’вайна’, польск. rozruch ’запуск (рухавіка)’, rozruchy ’хваляванні, беспарадкі’, чэш., славац. rozruch ’хваляванне, замяшанне, трывога’, славац. ’пярэпалах’. Аддзеяслоўнае (найпраўдападобней), праславянскае, ад асновы *rux утварэнне з суф. *‑ъ. Да раз‑/роз‑ (прасл. *orz‑ < і.-е. *ordh‑/*ardh‑ + s) і ру́хаць (гл.). Параўн. экспрэсіўнае рэ́зрух (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)