нарасці́ць сов., в разн. знач. нарасти́ть;
н. кве́так — нарасти́ть цвето́в;
н. ску́ру — нарасти́ть ко́жу;
н. працэ́нты — нарасти́ть проце́нты
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прылічы́ць, -ічу́, -ічыш, -ічыць; -ічаны; зак.
1. каго-што. Дадаць пры падліку.
П. працэнты да капіталу.
2. каго (што). Назначыць куды-н. для адбывання службы (спец.).
П. навабранцаў да воінскай часці.
3. каго-што. Аднесці да ліку каго-, чаго-н.
П. да выдатных даследчыкаў.
|| незак. прылі́чваць, -аю, -аеш, -ае і прыліча́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Ліхвя́р ’кулак’ (Яруш.), ’хто прычыняе людзям няшчасце’ (пух., Жд. 2), ’той, хто бярэ вельмі высокія, недазволеныя законам працэнты за пазычаныя грошы’ (ТСБМ), укр. лихва́р, лихвʼя́р, ст.-рус. лихварь (XVII ст.), польск. lichwiarz, в.-луж. lichwar, чэш. lichvář ’тс’, славац. lichvár ’гандляр скацінай’; серб.-харв. ли̏хвар, славен. lihvár, макед. лихвар, балг. лихва́р. Прасл. форма lixvarь, якая абыходзіць да прасл. lixva ’пазыка грошай пад працэнты’ (Слаўскі, 4, 236). Апошняе — запазычанне з гоц. leiƕva ’пазыка’, leiƕan ’пазычаць’, ст.-в.-ням. lîhan ’тс’ (Бернекер 1, 717; Фасмер, 2, 504–505; Слаўскі, 4, 233–235). Магчыма, аднак, і поўнае запазычанне з герм. *leihwarja‑ ’пазыкадаўца’ (Трубачоў, Эт. сл., 15, 99).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
мяня́ла, ‑ы, м.
1. Чалавек, які займаецца разменам і абменам грошай за пэўныя працэнты.
2. Разм. Той, хто займаецца абменам адных рэчаў на другія. Чалавек, што драмаў у крэсле, прыўзняў з твару капялюш, прамармытаў: — Мянялы, што-небудзь выменяць прыйшлі. Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
працэ́нт, -а, М -нце, мн. -ы, -аў, м.
1. Сотая доля ліку, які прымаецца за цэлае (абазначаецца знакам %).
2. Колькасць, якая вымяраецца ў сотых долях чаго-н., прынятага за адзінку.
Выканаць план на 105 працэнтаў.
3. Даход, які атрымліваецца на кожныя 100 грашовых адзінак, што знаходзяцца ў банку, ашчадкасе.
Выплачваюцца працэнты.
4. Узнагарода, якая вылічваецца ў залежнасці ад даходу.
Працаваць на працэнтах.
◊
На (усе) сто працэнтаў (разм., адабр.) — поўнасцю.
|| прым. працэ́нтны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
налічы́ць, -лічу́, -лі́чыш, -лі́чыць; -лі́чаны; зак., што.
1. Лічачы, устанавіць колькасць каго-, чаго-н.
Н. дзесяць памылак.
2. Лічачы, дабавіць лішнюю суму; пералічыць.
Н. лішніх сто тысяч.
3. Вызначыць дабаўку да якой-н. сумы; прылічыць звыш чаго-н.
Н. 20 тысяч пені.
Н. працэнты на ўклад.
4. Залічыць на чый-н. рахунак які-н. від аплаты.
Н. заработную плату.
|| незак. наліча́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і налі́чваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. налічэ́нне, -я, н. (да 3 і 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Лупе́ж ’рабунак, грабеж’ (Гарэц., Дразд.), лупе́жыць купіць скуру, жорстка караць’, ’абдзіраць, браць хабар, вялікія працэнты’, лупе́жнік ’хабарнік, абірала’ (Нас.), смал. лупе́жить ’лупцаваць’, ст.-бел. лꙋпежь ’тс’, лупежники ’ліхвяры, хабарнікі’ (XVI ст.). Укр. лупі́ж, рус. лупёж, ст.-рус. лупежь; польск. łupież, чэш. loupež, славен. lupež, серб.-харв. лу́пеж, ц.-слав. лупежь. Прасл. lupežь ’лупленне кары, скурыў ’тое, што аблуплена, абадрана, што злушчылася’ > ’тое, што нарабавана’ (Слаўскі, 5, 335–337). Да луп 2 (гл.). Аб суфіксе ‑еж гл. Сцяцко (Афікс. наз., 85).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Працэ́нт ’сотая доля ліку’, ’даход за кожныя сто рублёў капіталу’, ’плата за пазыку’ (ТСБМ), про́цэнт ’тс’ (Нас.), працэ́нты ’надзел сенакосу ў разлік за працу ў калгасе’ (Сцяшк. Сл.). Як сведчыць націск, праз рус. проце́нт з ням. Prozent, якое, у сваю чаргу, з італ. per cento, якое потым набыла лацінізіраваную форму pro cento ’за сто’ (аб рус. слове гл. Фасмер, 3, 386, з літ-рай). Форма про́цэнт у Насовіча з польск. procent ’працэнт’, хаця параўн. рус. пар. про́цент ’працэнт’. Пра гісторыю слова ў беларускай мове гл. Дода, Тэрм. бюлетэнь, 1, 42–45.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
набе́гчы, -бягу́, -бяжы́ш, -бяжы́ць; -бяжы́м, -бежыце́, -бягу́ць; -бе́г, -гла; -бяжы́; зак.
1. на каго-што. Наскочыць з разбегу, з разгону.
Н. на прахожага.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Хутка насунуўшыся, пакрыць сабой нейкую прастору (пра хвалі, хмары і пад.).
Хвалі набеглі на бераг.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Сабрацца ў адным месцы ў вялікай колькасці.
Набегла шмат народу.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Павялічыцца ў суме, колькасці.
Набеглі працэнты.
5. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Раптам узнікнуць, з’явіцца (пра думкі, пачуцці і пад.).
Набеглі трывожныя думкі.
Слёзы набеглі.
◊
Набегчы на памяць (разм.) — успомніцца.
|| незак. набяга́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
причисля́ть несов., в разн. знач. прылі́чваць, прыліча́ць;
причисля́ть проце́нты к капита́лу прылі́чваць (прыліча́ць) працэ́нты да капіта́лу;
причисля́ть к во́инской ча́сти прылі́чваць (прыліча́ць) да во́інскай ча́сці;
причисля́ть к выдаю́щимся учёным прылі́чваць (прыліча́ць) да выда́тных вучо́ных;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)