ты́гель, -гля, мн. -глі, -гляў, м.
1. Пасудзіна з вогнетрывалага матэрыялу для плаўкі, варкі, нагрэву чаго-н. на моцным агні.
2. Металічная пліта друкарскай машыны для прыціскання паперы да пакрытай фарбай друкарскай формы (спец.).
|| прым. ты́гельны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Кампялёўка ’майка’ (Сцяш.). З польск. kostium kąpielowy ’купальны касцюм’ і kąpielówki ’плаўкі’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
упла́віць, уплаўлю, уплавіш, уплавіць; зак., што ў што.
Спец. Пры дапамозе плаўкі ўставіць, умацаваць што‑н. у што‑н. Уплавіць плаціну ў золата.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́плаўка, ‑і, ДМ ‑ўцы, ж.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. выплаўляць — вымавіць.
2. Тое, што выплаўлена, атрымана ў выніку плаўкі. Сутачная выплаўка чыгуну.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вагра́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
Печ шахтавага тыпу для плаўкі чыгуну і каляровых металаў. Бурліць чыгун гарачы, Расплаўлены ў вагранках. Аўрамчык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Плаві́сты, плавэсты ’грузкі, зыбкі (пра балота)’ (пін., ЛД. 5), ’дрыгвяністы’ (ТС). Ад назоўніка плету ці прыметніка плаўкі (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прыса́дка, ‑і, ДМ ‑дцы, ж.
1. Дзеянне паводле дзеясл. прысаджваць — прысадзіць (у 1, 3 знач.).
2. Р мн. ‑дак. Дадатковыя матэрыялы, якія ўводзяцца ў плавільную печ у працэсе плаўкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Пло́ўкі *пра сала, якое выдзяляе шмат тлушчу’ (чач., ЛА, 4). Да плсівіць 2, плаўкі 4 (гл.). Мену а > о Карскі (1, 98) тлумачыць лабіялізацыяй а пераду.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Плы́ўка ’павольна, мякка’ (Сцяшк. МГ). Беларускае. Да аддзеяслоўнага прыметніка ⁺плыўкі з суф. ‑к‑ са значэннем ’схільны да дзеяння, названага ўтваральным дзеясловам’ (гл. плыць) — як грузкі, даўкі, мылкі, плаўкі і інш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ты́гель ‘пасудзіна з вогнетрывалага матэрыялу для плаўкі, варкі, нагрэву розных матэрыялаў’ (ТСБМ, Некр. і Байк.), ты́гель, ты́глік ‘гаршчок для плаўкі металаў’ (Ласт.), тыге́лік, тыде́лёк ‘тыгель (патэльня)’ (Сл. Брэсц.), тыгелёк ‘каструля’ (беласт., Сл. ПЗБ). З польск. tygiel, tyglik, tygielek, tegiel, якія з с.-в.-ням. tigel, tëgel ‘гаршчок, слоік’ (Махэк₂, 663; Брукнер, 567), нова-в.-ням. Tiegel ‘нізкі гаршчок, патэльня’, апошняе ўзыходзіць да італ. старога teglia ‘патэльня’ < позналац. tēganum < ст.-грэч. τήγανον ‘тс’ (Фасмер, 4, 56; ЕСУМ, 5, 564; Арол, 4, 70).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)