◎ Пе́рса ’перхаць’ (петрык., Шатал.). З пёрка (гл. псірхі© аформлепае пад уплывам перса ’пілаванне’ (ПСл), гл. пярса. Гл. таксама перець/. Параўн. рус. перша ’перхаць’, а таксама лаг. parsiu̯s ’шматкі, камякі попелу, снегу’, perstai ’ісці дробнымі сняжынкамі’ < і.-е. parsa ’пыл’ (Траўтман, 207).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пла́ўшы мн. л. ’перхаць’ (воран., Сл. ПЗБ). Балтызм. Параўн. літ. plaušà ’тс’ (Грынавяцкене, тамсама).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пёрх ’пазыў на кашаль’, ’перхата’ (Нас.). Аддзеяслоўны назоўнік, аснова якога — гукаперайманне, да перхаць^ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пірхе́кала (пірхекьла) ’той, хто часта кашляе, прастуджваецца’ (міёр., З нар. сл.). Да перхаць? (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Самяшы́на ’перхаць’ (кіраў., Нар. сл.). Дэрыват ад дыял. *самяша́ць ’змяшаць’ < мяшаць з суф. ‑іна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пе́рхацень, ганц. пярхоцень ’шалушэнне скуры’ (ЛА, 3). Утворана пры дапамозе суф. ‑enь ад пярхоты < перхаць/ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лушая́, лушуя́ ’перхаць’, ’каласковая луска аўса’ (віл., глыб., Сл. ПЗБ; КЭС, лап.). У выніку кантамінацыі луска і (рус.) *чешуя́.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Прэ́хаць (прэхатэ) ’часта кашляць сухім кашлем’ (драг., Нар. лекс.). Укр. прихати, пирхати ’кашляць’. Відаць, да перхаць ’тс’ з метатэзай.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Папярхну́цца ’на момант задыхнуцца пры пападанні ў дыхальнае горла чаго-небудзь (часцінак ежы, вады і пад.)’ (ТСБМ, Грыг.). Гл. пе́рхаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лупе́ш ’перхаць’ (навагр., Жыв. сл.). Да лупе́ж (гл.). Аднак у гэтым значэнні лексема, відавочна, запазычана з польск. мовы, дзе яшчэ ст.-польск. łupież ’тс’ (XVI ст.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)