Пе́рсаперхаць’ (петрык., Шатал.). З пёрка (гл. псірхі© аформлепае пад уплывам перса ’пілаванне’ (ПСл), гл. пярса. Гл. таксама перець/. Параўн. рус. першаперхаць’, а таксама лаг. parsiu̯s ’шматкі, камякі попелу, снегу’, perstai ’ісці дробнымі сняжынкамі’ < і.-е. parsa ’пыл’ (Траўтман, 207).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Пла́ўшы мн. л. ’перхаць’ (воран., Сл. ПЗБ). Балтызм. Параўн. літ. plaušà ’тс’ (Грынавяцкене, тамсама).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Пёрх ’пазыў на кашаль’, ’перхата’ (Нас.). Аддзеяслоўны назоўнік, аснова якога — гукаперайманне, да перхаць^ (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Пірхе́кала (пірхекьла) ’той, хто часта кашляе, прастуджваецца’ (міёр., З нар. сл.). Да перхаць? (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Самяшы́наперхаць’ (кіраў., Нар. сл.). Дэрыват ад дыял. *самяша́ць ’змяшаць’ < мяшаць з суф. ‑іна.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Пе́рхацень, ганц. пярхоцень ’шалушэнне скуры’ (ЛА, 3). Утворана пры дапамозе суф. ‑enь ад пярхоты < перхаць/ (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Лушая́, лушуя́перхаць’, ’каласковая луска аўса’ (віл., глыб., Сл. ПЗБ; КЭС, лап.). У выніку кантамінацыі луска і (рус.) *чешуя́.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Прэ́хаць (прэхатэ) ’часта кашляць сухім кашлем’ (драг., Нар. лекс.). Укр. прихати, пирхати ’кашляць’. Відаць, да перхаць ’тс’ з метатэзай.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Папярхну́цца ’на момант задыхнуцца пры пападанні ў дыхальнае горла чаго-небудзь (часцінак ежы, вады і пад.)’ (ТСБМ, Грыг.). Гл. пе́рхаць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Лупе́шперхаць’ (навагр., Жыв. сл.). Да лупе́ж (гл.). Аднак у гэтым значэнні лексема, відавочна, запазычана з польск. мовы, дзе яшчэ ст.-польск. łupież ’тс’ (XVI ст.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)