Мацу́нак ’уласцівасць моцнага, моц, трываласць’, ’фізічная сіла’, ’тое, чым можна падсілкавацца, пад’есці’ (ТСБМ, Шат., Сл. ПЗБ), ’жалезны прэнт, які злучае ручкі плуга’ (беласт., Смул.). З польск. mocunek ’тс’, якое з moc > моц (гл.) (Шатэрнік, 157; Арашонкава, Бел.-польск. ізал., 10).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

набе́гацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.

Пабегаць уволю, стаміцца, бегаючы. Я не разумеў, як гэта можна не пад’есці, калі добра набегаешся за цэлы дзень... Ваданосаў. — Навошта так рана.. [Паўліка] будзіш? — запытала маці, якая ўжо завіхалася ля печы. — Набегаецца яшчэ за цэлы дзень... С. Александровіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

нае́сціся, ‑емся, ‑ясіся, ‑есца; ‑ядзімся, ‑ясцеся, ‑ядуцца; пр. наеўся, ‑елася; заг. наешся; зак.

Пад’есці, перастаць быць галодным. Трэзар наеўся, лёг на лаве каля мяне і спакойна заснуў. Бядуля. Узяліся меншыя браты абед варыць: зарэзалі вала, разабралі і зварылі. Самі наеліся і брата накармілі. Якімовіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

мацу́нак, ‑нку, м.

Разм.

1. Уласцівасць моцнага; моц, трываласць. — Гэта ж квас, як вада. У ім жа мацунку ўсяго, можа, адзін градус, — заспакоіў Косцік. Сабаленка. Дваццаць пяць год не кранулі перабродаўскіх будынкаў .. Яшчэ і да самай Айчыннай вайны яны захавалі свой мацунак і свежы колер гладка вычасанага бярвення. Чорны. Ядранымі зорнымі начамі набіраў мацунак мароз. Марціновіч.

2. Тое, чым можна падмацавацца, чаго можна пад’есці. Хлеб чорны, хлеб жытні, — Мацунак здаровы. Броўка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пажы́ва, ‑ы, ж.

1. Ежа, корм; тое, чым жывіцца арганізм. Пажыва для раслін. Пажыва для рыб. □ Прыйшла вясна. Яна адчувалася ўсюды: нават вераб’і і тыя аджылі і весела скакалі на чорных вуліцах, шукаючы сабе пажывы. Чарнышэвіч.

2. Здабыча, нажыва. Асабліва ўдала Лукаш умеў паляваць на каўбасы або сыры. Агледзеўшы пажыву, ён.. адломліваў кавалак як пад’есці і ўцякаў. Лобан.

3. перан. Тое, што дае матэрыял, служыць крыніцай для думак, размоў і пад. Духоўная пажыва. Пажыва для плётак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пое́сть сов.

1. (немного) з’е́сці; (наесться) пад’е́сці;

пое́л су́пу з’еў су́пу;

пое́шь пе́ред доро́гой з’еш (пад’е́ш) пе́рад даро́гай;

2. (съесть всё, испортить грызя) пае́сці, (много, неоднократно) папаяда́ць, папае́сці;

ко́шка пое́ла всё мя́со ко́шка пае́ла ўсё мя́са;

моль пое́ла мех моль пае́ла фу́тра.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ша́стаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.

1. Утвараць лёгкі шум, шоргат. Дождж шастаў па жалезным даху навеса, як бы нараджаючы спакойную, мяккую музыку. Навуменка. Крыху далей шастала пілка і адлічваліся гулкія ўдары сякер. Гартны. // чым. Рухаючы чым‑н., шамацець. То шастала [Ганна] сенам, то бегла к дубку, мяняла, сушыла пялёнку, давала малой грудзей, гушкала. Мележ. За вокнамі вые завіруха, шастаюць голымі галінамі яблыні ў садку, а ў пакоі цёпла ад напаленай грубкі. Хадкевіч.

2. Разм. Сцябаць, біць з шумам. Раса вельмі хутка змачыла калашыны маіх палатняных портак, і яны гучна шасталі па лытках. Сачанка.

3. Разм. Хадзіць, снаваць туды-сюды. Пакуль мы шасталі па лясах ды дбалі аб самым надзённым — пад’есці, перахавацца, узброіцца ды якога немца падстрэліць, — .. [Мароз] думаў, паглыбляўся, асэнсоўваў гэту вайну. Быкаў. Нячутна шасталі па сценах доўгія цені. Шамякін.

4. Разм. Лазіць, шнарыць з мэтай выгледзець што‑н., сцягнуць, адшукаць што‑н. Ужо заняўся веташок На макаўцы віхрастай. Забудзь стажок і муражок І ў сад чужы не шастай! Барадулін. — Цяпер усё, — трос барадой дзед. — З ўнукам пастараліся. Не будзе больш, шэры, шастаць, дзе не след. Даніленка.

5. Разм. Крэмзаць, пісаць. Ахутаўшыся густымі клубамі махорачнага дыму, .. [Аркадзь Куляшоў] ужо шастае алоўкам на папяровым лісце. Бялевіч.

6. што. Разм. Рэзаць. Шастаць нажом сала.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пло́тно нареч.

1. (сплошь, вплотную, без щелей) шчы́льна; мо́цна;

пло́тно закры́ть дверь шчы́льна зачыні́ць дзве́ры;

пло́тно прижа́ться мо́цна прыці́снуцца (прытулі́цца);

2. (крепко) мо́цна; (массивно) то́ўста, дзябёла, гру́ба, обл. га́матна; (густо) ча́ста; гу́ста; (твёрдо, туго) цвёрда; ту́га;

пло́тно уто́птанный снег шчы́льна (ту́га) утапта́ны снег;

пло́тно населённая страна́ гу́ста насе́леная краі́на; см. пло́тный​ 1, 2;

3. (сытно) сы́тна; (хорошо) до́бра;

пло́тно пое́сть сы́тна (до́бра) пад’е́сці; см. пло́тный​ 4;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

до́бра

1. нареч. хорошо́;

д. працу́е — хорошо́ рабо́тает;

д. апрана́цца — хорошо́ одева́ться;

д. пашы́ты касцю́м — хорошо́ сши́тый костю́м;

2. нареч. как сле́дует, хорошо́, хороше́нько;

зачыні́ць д. дзве́ры — закры́ть хороше́нько (хорошо́) дверь;

д. ўсы́паць — хороше́нько (как сле́дует) всы́пать;

3. нареч. (удачно) благоприя́тно, благополу́чно;

абста́віны скла́ліся д. — обстоя́тельства сложи́лись благоприя́тно;

4. нареч. изря́дно, прили́чно;

д. пад’е́сці — изря́дно (прили́чно) закуси́ть;

5. нареч. хорошо́, благоскло́нно;

д. адне́сціся — (да каго́, чаго́) хорошо́ (благоскло́нно) отнести́сть (к кому́, чему́);

6. в знач. сказ. с инф. хорошо́;

д. табе́ гавары́ць — хорошо́ тебе́ говори́ть;

7. в знач. безл. сказ. хорошо́;

д. на ву́ліцы — хорошо́ на у́лице;

8. в знач. сказ. с союзами што, як хорошо́; бла́го;

д., што ты прыйшо́ў — хорошо́, что ты пришёл; бла́го ты пришёл;

9. частица (выражение согласия) хорошо́, ла́дно, прекра́сно, отли́чно, добро́;

10. в знач. сущ. хорошо́;

атрыма́ць «д.» на экза́мене — получи́ть «хорошо́» на экза́мене;

◊ д. падве́шаны язы́к — хорошо́ подве́шенный язы́к;

у гасця́х д., а до́ма лепш — посл. в гостя́х хорошо́, а до́ма лу́чше

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)