во́чы (ед. во́ка ср.) глаза́;

быць на вача́х — быть на виду́;

адве́сці в. — (каму) отвести́ глаза́ (кому);

адкры́ць (раскры́ць) в. — (каму) откры́ть (раскры́ть) глаза́ (кому);

аж — в. на лоб выла́зяць (ле́зуць) глаза́ на лоб ле́зут;

аж і́скры з вачэ́й пасы́паліся — да́же и́скры из глаз посы́пались;

адбіра́ць в. — (о ярком свете) слепи́ть; бить в глаза́;

асо́ю ў в. кі́дацца — лезть в глаза́ осо́ю;

бе́гчы за вача́мі — бежа́ть, куда́ глаза́ глядя́т;

вача́м ве́ры не дава́ць — глаза́м свои́м не ве́рить;

вачэ́й не адарва́ць — глаз не оторва́ть (не отвести́);

біць у в. — бить в глаза́;

вачэ́й не зве́сці — глаз не сомкну́ть;

вачэ́й не зво́дзіць — глаз не своди́ть;

вачэ́й не пака́зваць — глаз не пока́зывать;

в. адкры́ліся — (у каго) глаза́ откры́лись (у кого);

в. б мае́ не ба́чылі (не глядзе́лі) — глаза́ бы мои́ не ви́дели (не смотре́ли, не гляде́ли);

в. лупі́ць — глаза́ пя́лить;

в. гара́ць — глаза́ горя́т;

в. зама́заць — глаза́ зама́зать;

в. на мо́крым ме́сцы — глаза́ на мо́кром ме́сте;

в. заслані́ць — (каму) зама́зать глаза́ (кому);

в. праглядзе́ць — глаза́ прогляде́ть;

в. прадра́ць (пралупі́ць) — глаза́ продра́ть;

в. разбяга́юцца — глаза́ разбега́ются;

вы́драць в. — вы́царапать глаза́;

вы́лупіць в. — вы́таращить глаза́;

вы́плакаць в. — вы́плакать (пропла́кать) глаза́;

вы́расці на вача́х — вы́расти на глаза́х;

вачэ́й не спуска́ць — (з каго) глаз не спуска́ть (с кого);

глядзе́ць чужы́мі вача́мі — смотре́ть чужи́ми глаза́ми;

вы́расці ў вача́х — (чыіх) вы́расти (в чьих) глаза́х;

глядзе́ць вялі́кімі вача́мі — смотре́ть больши́ми глаза́ми;

глядзе́ць пра́ма ў в. — смотре́ть (гляде́ть) пря́мо в глаза́;

глядзе́ць пра́ўдзе (сме́рці) у в. — смотре́ть (гляде́ть) пра́вде (сме́рти) в глаза́;

глядзе́ць у в. (зу́бы) — (каму) смотре́ть (гляде́ть) в глаза́у́бы) (кому);

губля́ць (тра́ціць) з вачэ́й — теря́ть из ви́ду;

для адво́ду вачэ́й — для отво́да глаз;

е́сці вача́мі — есть глаза́ми;

з адкры́тымі вача́мі (рабі́ць што) — с откры́тыми глаза́ми (де́лать что);

з завя́занымі вача́мі — с завя́занными глаза́ми;

з п’я́ных вачэ́й — с пья́ных глаз;

згубі́ць з вачэ́й — потеря́ть из ви́ду;

з вачэ́й не спуска́ць — не теря́ть (не упуска́ть) из ви́ду;

з заплю́шчанымі вача́мі — с закры́тыми глаза́ми;

за в. — за глаза́;

забе́галі в. — забе́гали глаза́;

закаці́ць в. — закати́ть глаза́;

закрыва́ць в. — (на што) закрыва́ть глаза́ (на что);

закры́ць в. — закры́ть глаза́;

залі́ць в. — зали́ть глаза́;

засло́на з вачэ́й упа́ла — пелена́ с глаз упа́ла;

затума́ніць в. — затума́нить глаза́;

зме́раць вача́мі — изме́рить глаза́ми;

зні́кнуць з вачэ́й — скры́ться с глаз; исче́знуть;

кало́ць в. — (каму) коло́ть глаза́ (кому);

кі́нуцца ў в. — а) бро́ситься в глаза́; б) пригляну́ться;

куды́ в. глядзя́ць — куда́ глаза́ глядя́т;

ле́зці сляпі́цаю ў в. — пристава́ть как ба́нный лист (как смола́);

ле́зці ў в. — а) лезть в глаза́; б) броса́ться в глаза́;

лю́дзям у в. глядзе́ць — лю́дям в глаза́ смотре́ть;

лы́паць вача́мі — хло́пать глаза́ми;

мазо́ліць (намазо́ліць) — в. мозо́лить (намозо́лить) глаза́;

мець свае́ в. і ву́шы — име́ть свои́ глаза́ и у́ши;

на вача́х — а) на глаза́х, на виду́; б) (воочию) на глаза́х;

на свае́ (ула́сныя) в. ба́чыць — свои́ми (со́бственными) глаза́ми ви́деть;

не ве́даць, куды́ в. дзець — не знать, куда́ глаза́ деть;

не ве́рыць сваі́м вача́м — не ве́рить свои́м глаза́м;

не пака́звацца на в. — не пока́зываться на глаза́;

не пака́зваць вачэ́й — не пока́зывать глаз;

не́куды вачэ́й дзець — не́куда глаза́ деть;

ні на в. — не терпе́ть, не хоте́ть ви́деть;

пага́ныя (благі́я) в. — дурно́й глаз;

папа́сціся (тра́піць) на в. — попа́сться на глаза́;

паро́ць в. — ты́кать в глаза́;

плю́нуць у в. — плю́нуть в глаза́;

прабе́гчы вача́мі — пробежа́ть глаза́ми;

прапа́сці з вачэ́й — скры́ться с глаз;

прапла́каць в. — пропла́кать (вы́плакать) глаза́;

праце́рці в. — протере́ть глаза́;

прэч з вачэ́й — прочь с глаз (с глаз доло́й);

пуска́ць пыл у в. — пуска́ть пыль в глаза́; втира́ть очки́;

рабі́ць вялі́кія в. — де́лать больши́е глаза́;

рэ́заць пра́ўду ў в. — ре́зать пра́вду в глаза́;

рэ́заць в. — ре́зать глаза́;

свяці́ць вача́мі — горе́ть от (со) стыда́; хло́пать глаза́ми;

соль табе́ ў в.! — соль тебе́ в глаза́!;

страля́ць вача́мі — стреля́ть глаза́ми;

сысці́ з вачэ́й — уйти́ (скры́ться) с глаз;

ты́каць у в. — ты́кать в глаза́;

у вача́х дваі́ццабезл. в глаза́х двои́тся;

у вача́х пацямне́лабезл. в глаза́х потемне́ло;

у в. не ба́чыць — в глаза́ не вида́ть;

у саба́кі вачэ́й пазы́чыць (пазы́чыўшы) — стыд потеря́ть;

у мае́ в. — на мои́х глаза́х;

у в. — в глаза́;

хава́ць в. — пря́тать глаза́;

чыта́ць у вача́х — по глаза́м ви́деть;

стая́ць у вача́х — стоя́ть в глаза́х;

шука́ць вача́мі — иска́ть глаза́ми;

у стра́ха в. вялі́кія — у стра́ха глаза́ велики́;

гро́зны (гро́зен) рак, ды в. зза́дупосл. гро́зен рак, да глаза́ сза́ди;

пра́ўда в. ко́лепосл. пра́вда глаза́ ко́лет;

со́рам не дым, вачэ́й не вы́есцьпосл. стыд не дым, глаза́ не вы́ест

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

душа́ ж., в разн. знач. душа́;

глыбо́ка запа́сці ў душу́ — глубоко́ запа́сть в ду́шу;

шчо́драя д. — ще́драя душа́;

працава́ць з душо́й — рабо́тать с душо́й;

на ву́ліцы — ні душы́ — на у́лице — ни души́;

на душу́ насе́льніцтва — на ду́шу населе́ния;

ён быў душо́й калекты́ву — он был душо́й коллекти́ва;

д.-чалаве́к — душа́-челове́к;

д.-хло́пец — руба́ха-па́рень;

душо́й загаве́ць — отда́ть бо́гу ду́шу;

чу́е д. — чу́ет се́рдце;

д. мле́е — се́рдце замира́ет;

д. наро́схрыст — душа́ нараспа́шку;

ко́лькі д. хо́ча (жада́е) — ско́лько душе́ уго́дно;

усёй душо́й — всей душо́й;

прада́жная д. — прода́жная душа́;

чарні́льная д. — черни́льная душа́;

чо́ртава д. — чёртова душа́;

адзі́н душо́ю — один одинёшенек;

крыві́ць душо́ю — криви́ть душо́й;

адве́сці душу́отвести́ ду́шу;

цёпла на душы́ — тепло́ на душе́;

го́рка на душы́ — го́рько на душе́;

накіпе́ла на душы́ — накипе́ло на душе́;

д. не прыма́е — душа́ не принима́ет;

з душы́ ве́рне — с души́ воро́тит;

душо́й і це́лам — душо́й и те́лом;

загляну́ць у душу́ — загляну́ть в ду́шу;

ле́зці ў душу́ — лезть в ду́шу;

ад (з) глыбіні́ душы́ — от глубины́ души́;

да глыбіні́ душы́ — до глубины́ души́;

у глыбіні́ душы́ — в глубине́ души́;

ад усёй душы́ — от всей души́;

д. не на ме́сцы — душа́ не на ме́сте;

стая́ць над душо́й — стоя́ть над душо́й;

усі́мі фі́брамі душы́ — все́ми фи́брами души́;

жыць д. ў душу́ — жить душа́ в ду́шу;

адда́ць бо́гу душу́ — отда́ть бо́гу ду́шу;

д. ў пя́тках апыну́лася — душа́ ушла́ в пя́тки;

не мець капе́йкі пры душы́ (за душо́й) — не име́ть копе́йки за душо́й;

як бог на душу́ пало́жыць — как бог на́ душу поло́жит;

нічо́га за душо́й няма́ — ничего́ за душо́й нет;

браць грэх на душу́ — брать грех на́ душу;

бо́гу душо́ю не вінава́ты (не ві́нен) — как пе́ред бо́гом чист;

ко́лькі д. хо́ча (жада́е) — ско́лько душе́ уго́дно;

улажы́ць душу́ — (у што) вложи́ть ду́шу (во что);

д. не ляжы́ць (не го́рнецца) — (да каго, чаго) душа́ не лежи́т (к кому, чему);

жыць як д. жада́е — жить в своё удово́льствие;

для душы́ — для души́;

д. балі́ць — душа́ боли́т;

з адкры́тай душо́й — с откры́той душо́й;

за мі́лую душу́ — за ми́лую ду́шу;

зае́чая (зайчы́ная) д. — за́ячья душа́;

мёртвыя ду́шы — мёртвые ду́ши;

наплява́ць у душу́ — наплева́ть в ду́шу;

па душы́ — (каму) по душе́ (кому);

у душы́ — в душе́;

па душу́ — (чыю) по ду́шу чью;

з лёгкай душо́й — с лёгким се́рдцем;

з дараго́й душо́й — всей душо́й, с ра́достью, раду́шно; от всей души́;

адкры́ць душу́ — откры́ть ду́шу;

браць (узяць) за душу́э́рца) — брать (взять) за́ душу (се́рдце);

вы́няць душу́ — вы́нуть ду́шу;

вы́вернуць душу́ — вы́вернуть ду́шу;

вы́трасці душу́ — вы́трясти ду́шу;

хварэ́ць душо́й — боле́ть душо́й;

(хоць) д. вон — (хоть) дух вон;

цягну́ць за душу́ — тяну́ть за́ душу;

запа́сці ў душу́ — запа́сть в ду́шу;

ле́гчы на душу́ — лечь на́ душу;

надрыва́ць душу́ — надрыва́ть ду́шу;

д. перавярну́лася — душа́ переверну́лась;

крык душы́ — крик души́;

вы́матаць (усю) душу́ — вы́мотать (всю) ду́шу;

трыма́цца як чорт за душу́ — держа́ться как чёрт за́ душу;

адпусці́ць душу́ на пакая́нне — отпусти́ть ду́шу на покая́ние;

ні адно́й жыво́й душы́ — ни одно́й живо́й души́;

д. гары́ць — душа́ гори́т;

душы́ не чуць — души́ не ча́ять;

прада́ць чо́рту душу́ — прода́ть чёрту ду́шу;

як ма́слам па душы́ — как ма́слом по душе́;

ледзь-ледзь д. трыма́еццае́ле-е́ле душа́ в те́ле;

чужа́я д. — цёмны леспосл. чужа́я душа́ — потёмки;

ра́да б д. ў рай, ды грахі́ не пуска́юць — рад бы в рай, да грехи́ не пуска́ют

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

глаз м., в разн. знач. во́ка, -ка ср., мн. во́чы, род. вачэ́й;

в глаза́ говори́ть (сказа́ть) у во́чы гавары́ць (сказа́ць);

глаза́ б (мои́) не виде́ли (кого, чего) во́чы мае́ не ба́чылі б (каго, чаго), во́чы (мае́) не глядзе́лі б (на каго, што);

глаза́ горя́т у кого (чьи) на (что) во́чы гара́ць у каго (чые) на (што);

глаза́ на лоб ле́зут во́чы на лоб ле́зуць (выла́зяць);

де́лать больши́е глаза́, смотре́ть больши́ми глаза́ми рабі́ць вялі́кія во́чы, глядзе́ць вялі́кімі вача́мі;

куда́ глаза́ глядя́т (идти́, брести́) куды́ во́чы глядзя́ць (ісці́, брысці́);

куда́ ни кинь гла́зом куды́ ні кінь во́кам;

лезть на (в) глаза́ (кому) ле́зці на (ў) во́чы (каму);

на глаз на во́ка;

на глаза́ не пока́зываться (не попада́ться) на во́чы не пака́звацца (не папада́цца);

на глаза́х чьих (у кого, кого) на вача́х чыіх (у каго, каго);

ни в одно́м глазу́ (гла́зе) ні ў адны́м во́ку;

отвести́ глаза́ (кому на что) адве́сці во́чы (каму на што);

с глаз доло́й (уйти, убраться и т. п.) прэч з вачэ́й (пайсці́);

с гла́зу на глаз з во́ка на во́ка, во́ка на во́ка, сам-на́сам;

смотре́ть (гляде́ть) во все глаза́о́ба гла́за) глядзе́ць пі́льным во́кам;

хоть глаз вы́коли хоць во́ка вы́калі;

не спуска́ть глаз (с кого-л.) не зво́дзіць (не спуска́ць) вачэ́й (з каго-небудзь), мець на во́ку (каго-небудзь);

за глаза́ за во́чы;

бере́чь пу́ще гла́за берагчы́ як зрэ́нку во́ка;

дурно́й глаз пага́нае во́ка;

в глаза́х (чьих) у вача́х (чыіх);

на глаза́ (чьи) на во́чы (чые);

за глаза́ (достаточно, хватит) аж зана́дта;

невооружённым глазом про́стым (няўзбро́еным) во́кам;

просты́м глазом про́стым во́кам;

с пья́ных глаз з п’я́ных вачэ́й;

с каки́ми глаза́ми появи́ться (показа́ться) (куда) з які́мі вача́мі з’яві́цца (паяві́цца, паказа́цца) (куды);

глаза́ на мо́кром ме́сте (у кого) во́чы на мо́крым ме́сцы (у каго);

глаза́ слипа́ются во́чы зліпа́юцца;

глаз не каза́ть вачэ́й не пака́зваць;

глаз не пока́зывать вачэ́й не пака́зваць;

глазом не моргну́ть во́кам не (з) маргну́ць;

вски́нуть глаза́ (глазами) ускі́нуць (узня́ць) во́чы;

вы́плакать (все) глаза́ вы́плакаць (усе́) во́чы;

вы́смотреть глаза́ прагле́дзець во́чы;

зама́зать глаза (кому) зама́заць во́чы (каму);

закры́ть глаза́ (на что) заплю́шчыць во́чы (на што);

запусти́ть глаза́ (куда) усу́нуць нос (куды);

коло́ть глаза (кому) кало́ць во́чы (каму);

мозо́лить глаза́ (кому) мазо́ліць во́чы (каму);

откры́ть глаза (кому) на (что) адкры́ць во́чы (каму) на (што);

прогляде́ть глаза́ прагле́дзець во́чы;

продра́ть глаза́ прадра́ць (пралупі́ць) во́чы;

пропла́кать (все) глаза́ прапла́каць (усе́) во́чы;

просмотре́ть глаза́ прагле́дзець во́чы;

пя́лить глаза́ лупі́ць во́чы;

есть глаза́ми е́сці вача́мі;

игра́ть глаза́ми падмо́ргваць;

изме́рить глаза́ми зме́раць вача́мі, акі́нуць во́кам;

иска́ть глаза́ми шука́ць вача́мі;

пожира́ть глаза́ми е́сці вача́мі;

стреля́ть глаза́ми страля́ць вача́мі;

бить в глаза́ біць у во́чы;

броса́ться в глаза́ кіда́цца ў во́чы;

вы́расти на глаза́х (чьих) вы́расці ў вача́х (чыіх);

гляде́ть сме́рти (опа́сности, ги́бели и т. п.) в глаза́ глядзе́ць сме́рці (небяспе́цы, гі́белі і да т.п.) у во́чы;

лезть в глаза́ (на глаза́) ле́зці ў во́чы (на во́чы);

смотре́ть (гляде́ть) в глаза́ (кому) глядзе́ць у во́чы (каму);

смотре́ть (гляде́ть) пря́мо (сме́ло) в глаза́ (чему) глядзе́ць пра́ма (сме́ла) у во́чы (чаму);

смотре́ть (гляде́ть) (на что чьими) глаза́ми глядзе́ць (на што чыімі) вача́мі;

ты́кать в глаза́ паро́ць во́чы;

в глаза́ не вида́ть (кого) у во́чы не ба́чыць (каго);

в глаза́х двои́т у вача́х дваі́цца;

в глаза́х двои́тся у вача́х дваі́цца;

в глаза́х ряби́т у вача́х страка́ціць;

в глаза́х темне́ет у вача́х цямне́е;

в глаза́х (перед глаза́ми) стоя́ть у вача́х (перад вача́мі) стая́ць;

за глаза́ (говорить, ругать, называть и т. п.) за во́чы (гавары́ць, ла́яць, называ́ць і да т.п.);

из глаз (скры́ться, исче́знуть, пропа́сть и т. п.) з вачэ́й (схава́цца, зні́кнуць, прапа́сці і да т.п.);

как бельмо́ на глазу́ як бяльмо́ на во́ку;

наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достаёт глаз як во́кам скі́нуць (схапі́ць, ахапі́ць, акі́нуць, згле́дзець);

не в бровь, а (пря́мо) в глаз не ў брыво́, а ў во́ка;

не ве́рить свои́м глаза́м не ве́рыць сваі́м вача́м;

не знать, куда́ глаза́ деть не ве́даць, куды́ во́чы дзець;

не своди́ть глаз не зво́дзіць вачэ́й;

не успе́ть гла́зом моргну́ть (мигну́ть) не паспе́ць во́кам маргну́ць;

ни аза́ в глаза́ не знать (не понима́ть и т. п.) нічагу́ткі не ве́даць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)