прадба́чанне, ‑я, н.
Здольнасць прадбачыць тое, што павінна адбыцца. Навуковае прадбачанне. // Меркаванне аб тым, што павінна адбыцца. Бывае, што прадбачанні нават вопытных людзей аказваюцца памылковымі. Ермаловіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
капіта́льны, ‑ая, ‑ае.
1. Звязаны з пашырэннем асноўных фондаў народнай гаспадаркі. Капітальнае будаўніцтва. // Істотны, асноўны, карэнны. Капітальны рамонт.
2. Грунтоўны, важны. Капітальнае навуковае даследаванне.
•••
Капітальная сцяна гл. сцяна.
Капітальныя ўкладанні гл. укладанне.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мы́сленне і мышле́нне, ‑я, н.
1. Працэс адлюстравання аб’ектыўнай рэчаіснасці ва ўяўленнях, паняццях, суджэннях і г. д.; здольнасць мысліць, разважаць. Абстрактнае мысленне. Мастацкае мысленне. Навуковае мысленне.
2. Дзеянне паводле дзеясл. мысліць (у 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гіпо́тэза, ‑ы, ж.
Прапанаванае для тлумачэння якіх‑н. з’яў навуковае меркаванне, ісціннасць якога яшчэ не даказана доследным шляхам. Гіпотэза аб касмічных гасцях Зямлі хвалявала калісь многіх вучоных і даследчыкаў, выклікала гарачую дыскусію. А потым паступова на яе забыліся. Шыцік. // Усякае меркаванне, дапушчэнне, здагадка.
[Ад грэч. hypóthesis — меркаванне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
энцыклапе́дыя, -і, мн. -і, -дый, ж.
1. Навуковае або навукова-папулярнае даведачнае выданне па ўсіх або асобных галінах ведаў, звычайна ў выглядзе слоўніка.
Музычная э.
Дзіцячая э.
2. Прыведзены ў сістэму агляд розных раздзелаў, галін якой-н. навукі, уводзіны ў курс якой-н. навукі (кніжн.).
Э. матэматычных ведаў.
◊
Хадзячая энцыклапедыя (жарт.) — пра адукаванага чалавека, які валодае самымі рознымі ведамі.
|| прым. энцыклапеды́чны, -ая, -ае.
Э. слоўнік.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
асвятле́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. асвятляць — асвятліць.
2. Святло ад якой‑н. крыніцы. Дзённае асвятленне. Электрычнае асвятленне.
3. Сукупнасць прылад святла. Правесці электрычнае асвятленне.
4. перан. Растлумачэнне, дэтальны разгляд чаго‑н. Навуковае асвятленне пытання. Негатыўнае асвятленне. Знайсці шырокае асвятленне ў друку.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разрабо́тать сов.
1. распрацава́ць;
разрабо́тать нау́чный вопро́с распрацава́ць навуко́вае пыта́нне;
разрабо́тать чертёж распрацава́ць чарцёж;
2. (гряды, землю) с.-х. разрабі́ць;
3. горн. вы́рабіць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бібліягра́фія, ‑і, ж.
1. Навуковае, сістэматызаванае апісанне кніг і іншых выданняў, зробленае па якой‑н. прыкмеце. // Галіна ведаў аб спосабах такога апісання.
2. Спіс кніг і артыкулаў па якім‑н. пытанні, прадмеце. Бібліяграфія па старажытнай беларускай літаратуры.
3. Аддзел у часопісе або газеце, дзе змяшчаюцца рэцэнзіі або нататкі пра новыя кнігі.
[Ад грэч. biblíon — кніга і graphō — пішу.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адкрыццё, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. адкрыць.
2. Тое, што выяўлена, стала вядомым у выніку даследаванняў, пошукаў і пад. Навуковае адкрыццё. Найвялікшым дасягненнем навукі з’яўляецца адкрыццё атамнай энергіі. // Тое, што неспадзявана для каго‑н. устаноўлена, выяўлена, пазнана. Для Валі было адкрыццём, што Леанід піша вершы. Шахавец. І раптам зусім нечакана адкрыццё: майстар дакументаў побач — Іван Харытонавіч. Новікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́значыць, -чу, -чыш, -чыць; -чаны; зак.
1. што і з дадан. Распазнаць, высветліць, разабрацца ў чым-н., дакладна ўстанавіць.
В. прычыну.
В. адлегласць.
В. вугал (вылічыць).
2. што. Выявіць сутнасць, раскрыць змест чаго-н.
В. творчы метад пісьменніка.
В. новае навуковае паняцце.
3. каго-што. Загадзя прызначыць або намеціць наперад.
В. дзяжурных.
В. далейшыя планы.
4. што. Устанавіць, назначыць.
В. сродкі на будаўніцтва.
В. меру пакарання.
5. што. Абумовіць сабой, з’явіцца прычынай чаго-н.
Добрая падрыхтоўка вызначыла поспех.
6. што. Абазначыць якім-н. чынам.
В. мяжу тычкамі.
|| незак. вызнача́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. вызначэ́нне, -я, н. (да 1—4 і 6 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)