се́дала, -а, мн. -ы, -аў, н.

1. Жэрдка або некалькі жэрдак у куратніку, на якія садзяцца ноччу куры; курасадня.

2. перан. Месца, дзе чалавек пражыў многа гадоў; абжыты куток.

Пакінуць роднае с.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

засаката́ць, -качу́, -ко́чаш, -ко́ча; -качы́; зак.

1. Пачаць сакатаць.

Куры засакаталі.

2. перан. Гучна несупынна пачаць гаварыць.

3. перан. Пра што-н., што раўнамерна стукае, гучыць сокатам (разм.).

Дзесьці недалёка засакатаў кулямёт.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

раздзяўбці́, -дзяўбу́, -дзяўбе́ш, -дзяўбе́; -дзяўбём, -дзеўбяце́, -дзяўбу́ць; -дзёўб, -дзяўбла́, -ло́; -дзяўбі́, -дзёўбаны; зак., што.

1. Дзеўбучы, з’есці, расцягнуць.

Куры раздзяўблі кашу.

2. Дзеўбучы, пашкодзіць, разбіць на часткі.

|| незак. раздзёўбваць, -аю, -аеш, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

перадзяўбці́, ‑бе; зак., што.

Разм. Здзяўбці ўсё, многае. Куры перадзяўблі ўвесь корм.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

абдзяўбці́, -дзяўбу́, -дзяўбе́ш, -дзяўбе́; -дзяўбём, -дзеўбяце́, -дзяўбу́ць; -дзяўбі́; абдзяўба́ны; зак., што.

1. Падзяўбаць, абкляваць, зрабіць паверхню няроўнай.

Куры абдзяўблі агуркі.

2. Паадбіваць што-н., дзеўбучы (разм.).

А. лёд.

|| незак. абдзёўбваць, -аю, -аеш, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

даклява́ць, ‑клюю, ‑клюеш, ‑клюе; ‑клюём, ‑клюяце; зак., што.

Скляваць усё да канца. Куры даклявалі зерне.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дадзяўбці́, -дзяўбу́, -дзяўбе́ш, -дзяўбе́; -дзяўбём, -дзеўбяце́, -дзяўбу́ць; -дзёўб, -дзяўбла́, -ло́; -дзяўбі́; -дзяўба́ны; зак., што.

1. Здзяўбці, з’есці да канца.

Куры дадзяўблі зерне.

2. Прадзяўбці, скончыць дзяўбці (у 3 знач.).

Д. дзірку долатам.

|| незак. дадзёўбваць, -ваю, -ваеш, -вае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

расклява́ць, -клюю́, -клюе́ш, -клюе́: -клюём, -клюяце́, -клюю́ць; -клю́й; -клява́ны; зак., што.

1. Клюючы, з’есці ўсё.

Куры расклявалі зерне.

2. Клюючы, пашкодзіць што-н. або пашырыць пашкоджанне ў чым-н.

Груганнё расклявала рану.

|| незак. расклёўваць, -аю, -аеш, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

папералята́ць, ‑ае; ‑аем, ‑аеце, ‑аюць; зак.

Пераляцець — пра ўсіх, многіх. Куры з крыкам папераляталі ў сад. Місько.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ку́рыца, ‑ы; мн. ку́ры, ‑э́й (з ліч. 2, 3, 4 ку́рыцы, ‑рыц); ж.

1. Свойская птушка, якую разводзяць для атрымання яец і мяса; самка пеўня. Куры сакочуць. □ На двары кудахталі куры, недзе за сцяной рохкаў парсючок. Асіпенка. // Мяса курыцы; кураціна. Суп з курыцай.

2. Самка птушак атрада курыных.

•••

Класціся спаць з курамі гл. класціся.

Курам на смех — пра што‑н. вельмі недарэчнае, нязначнае, з вялікімі недахопамі.

Куры засмяюць каго — пра таго, хто робіць што‑н. недарэчнае, непатрэбнае.

Куры не клююць — вельмі многа (звычайна пра грошы).

Мокрая курыца — а) пра бязвольнага, бесхарактарнага чалавека; б) пра растрывожанага, спалоханага чалавека. Паехала касірка, а мы стаім, як мокрыя курыцы, і адзін аднаму ў вочы зірнуць не можам. Пальчэўскі.

(Пісаць) як курыца лапай — неразборліва; так, што нельга разабраць.

Сляпая курыца — пра блізарукага чалавека.

Спаць і курэй бачыць (пасвіць) гл. спаць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)