ка́менный

1. (о здании из камня или кирпича) мурава́ны;

ка́менный дом мурава́ны дом;

ка́менная стена́ мурава́ная сцяна́, мур;

2. в др. знач. каме́нны;

ка́менная соль каме́нная соль;

ка́менный у́голь каме́нны ву́галь;

ка́менный век ист. каме́нны век;

ка́менный мост каме́нны мост;

ка́менная насти́лка брук;

ка́менные поро́ды геол. каме́нныя паро́ды;

ка́менные рабо́ты каме́нныя рабо́ты;

ка́менная ба́ба каме́нная ба́ба;

ка́менный мешо́к каме́нны мяшо́к;

◊

как за ка́менной стено́й як за муравана́й (каме́ннай) сцяно́й.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

каксава́ць, ‑сую, ‑суеш, ‑суе; незак., што.

Ператвараць каменны вугаль, торф і інш. віды паліва ў кокс, награваючы да высокай тэмпературы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

звод², -у, М -дзе, мн. -ы, -аў, м.

1. Зведзеныя ў адно цэлае і размешчаныя ў пэўнай паслядоўнасці звесткі, матэрыялы, тэксты.

З. законаў.

2. Выпуклае або крывалінейнае перакрыцце, якое злучае сцены, апоры якога-н. збудавання.

Каменны з.

Гатычны з.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Мурані́ца ’цагляны (каменны) дом’ (Шат.). У выніку кантамінацыі мур 1 і камяні́ца (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Бут ’яма, траншэя з каменнем; каменны падмурак печы ў хаце’ (Яшкін). Параўн. рус. бут ’дробнае каменне, шчэбень’, бути́ть ’напаўняць яму цэментным растворам і шчэбнем’. Паходжанне слоў няяснае. Гл. Фасмер, 1, 252 (там некаторыя меркаванні).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

тле́нны, ‑ая, ‑ае.

1. Які разбураецца; часовы, недаўгавечны. Цішыня ды рэшткі рэчаў тленных, толькі ў зале нейкай, у куце, нібы ў сне, смяяўся бог каменны з гронкай вінаграднаю ў руцэ. Русецкі.

2. Уласцівы тленню, тлену, выкліканы ім. Тленны пах.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

белапе́нны, ‑ая, ‑ае.

Паэт. Пакрыты белай пенай. Узлаваўся Дняпро сумленны, Пасівелы ён стаў, белапенны, Пакрышыў ён бераг каменны. Зарыцкі. // Падобны на белую пену. Выбраўшыся з гумна, Барыс Рыгоравіч ляжаў на спіне і сачыў, як спакойна плыве белапеннае кучаравае воблачка. Новікаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прагля́двацца, ‑аецца; незак.

1. Тое, што і праглядацца (у 1 знач.). Праз густы, засаджаны старымі ясенямі і кустамі сквер праглядваліся два дамы — каменны і драўляны. Місько. Новае сховішча.. [Весялову] не спадабалася. Яно праглядвалася наскрозь, а значыць, і прастрэльвалася. Шашкоў.

2. Зал. да праглядваць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Камяні́ца 1 ’каменны або цагляны будынак’ (Нас., Нік. Очерки, Сцяц. Нар., Гарэц.). З польск. kamienica ’тс’.

Камяні́ца 2 ’поле з камяністай глебай’ (ТСБМ, Яшк.), рэгіянальнае (магілёўскае) утварэнне, як і іншыя падобныя словы з лакальным значэннем (махаві́ца ’махавое балота’). Гл. Сцяцко, Афікс. наз., 110.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

маты́ка, ‑і, ДМ ‑тыцы, ж.

1. Насаджаны на палку каменны або драўляны клінок, які служыў у старажытнасці для апрацоўкі глебы.

2. Ручная прылада для рыхлення глебы ў форме трохвугольнай лапаткі, уздзетай на палку пад прамым вуглом. Акопваць буракі матыкаю.

•••

Ратацыйная матыка — сельскагаспадарчая машына для рыхлення глебы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)