бервяно́, ‑а́; мн. бярвёны, ‑аў (з ліч. 2, 3, 4 бервяны́); н.
Круглы, тоўсты, ачышчаны ад галін і сучча ствол вялікага дрэва. Лявон Здрок меў такую сілу, што падымаў за камель і клаў на перадок воза самае тоўстае бервяно. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Каму́лка ’бязрогая карова’ (Ян.), да камель 2 (гл.). Аднак не выключае, што гэта лексема гснетычна звязапа з літ. gamulä ’бязрогая скаціна’ (больш падрабязна гл. Трубачоў, Эт. сл., 10. 174–175).⇉
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Краж ’ланцуг невысокіх гор’ (ТСБМ), ’камель, цурбан’ (Сл. паўн.-зах.). Укр. кряж ’пагорак’, ст.-рус. кряжь ’брус’. Да kręžь, якое з’яўляецца аблаўтным варыянтам да krǫgъ ’круг, кольца’ (Фасмер, 2, 391).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ляме́нь (груб.) ’поўны, тоўсты, здаровы’ (міёр., З нар. сл.). Балтызм. Параўн. літ. liemuõ ’ствол’, liemẽnė ’безрукаўка, камізэлька, кабат’. Семантычны пераход ’ствол’ > ’тоўсты чалавек’, параўн. у бел. камель > камлякаваты ’дужы, мажны’ (віл., Сл. ПЗБ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Камлю́к 1 ’камель’ (ТСБМ, Др.-Падб., Юрч.; КЭС, лаг.), камлю́х, кымлюшок ’тс’ (Яўс.); міёр. камлю́к, къмлюшок ’тонкае паленца дроў’ (Нар. сл.), камлюшок ’сцёрты венік’ (шкл., Мат. Маг.); камлю́к ’прысадзісты, каржакаваты чалавек’ (Др.-Падб.; гродз., З нар. сл.), ’хлопчык-таўстун’ (калінк., З нар. сл.), ’моцны, хуткі’ (полац., Нар. лекс. і З нар. сл.), камлюкава́ты ’камлісты’, ’невысокі, прысадзісты’ (КЭС, лаг.; ТСБМ). Да камель 1. Утворана пры дапамозе суф. ‑ʼук (‑ʼух). Сюды ж і свісл. камлукаваты ’тоўсты, нязграбны’ (Сцяшк. Сл.).
Камлю́к 2 ’камень’ (нараўл., Мат. Гом.). Ад каменю́к, параўн. укр. каменю́ка ’камень’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Капо́ра 1 ’ланцуг для прывязвання лодкі’ (петрык. Мат. Гом.). Няясна. Магчыма, у выніку распадабнення з какора (гл.) ’крывы камель, корань дрэва’, семантыка якой развівалася наступным чынам: ’крывы камель (дуба), які выкарыстоўваўся ў якасці шпангоўта лодкі’ > верхняя частка шпангоўта, за якую прывязвалі лодку’ > ’ланцуг’.
◎ Капо́ра 2, напора ’а нічога, дармо’, ’няхай сабе, ліха з ім’ (пін., Нар. лекс., Жыв. сл.). Відавочна, з’яўляецца працягам укр. капар. якое з іўрыцк. kappärä ў пераносным значэнні ’варты жалю’, ’мізэрны’, ’нічога не варты’, якое з дзеяслова карат ’пакрываць’ кірзгг ’выбачыць, пакрыць віну’ (ЕСУМ, 2, 369).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Гамэ́лак ’неразбіты кавалак цвёрдай ці сухой зямлі на раллі’, ’вялікі кавалак снегу, лёду са снегам’ (слаўг., Яшкін). Магчыма, азванчэннем пачатковага зычнага (асіміляцыяй) з камэлак ’тс’ (а гэта да слав. *komьlь ’камель і да т. п.’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кряж м.
1. (горная цепь) краж, род. кра́жа м.;
2. в др. знач. краж, род. кра́жа м.; (толстый обрубок) кало́да, -ды ж., каме́ль, -мля́ м.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Вузы́р ’камель снапа’ (Сцяц.). Гл. гузы́р ’тс’ з заменай г на в у выніку атаясамлівання першага гука з пратэзай. Клец. вузы́р ’вузкі канец бервяна’ (Нар. лекс.) у выніку народна-этымалагічнага збліжэння з вузкі або самастойнае ўтварэнне ад таго ж кораня па тыпу пухір.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зага́та, ‑ы, М ‑гаце, ж.
Абл. Гаць, запруда. Радасна білася сэрца ад таго, што знайшоўся зусім магчымы ратунак. Раскапаць у многіх месцах раўчук уздоўж участка, зрабіць на ім загаты... Сабраную такім чынам ваду пусціць .. на лянок. Кулакоўскі. Вялікія, моцныя зубы бабра.. заядла і ўпарта скобляць альховы камель, пакуль не ляжа на ваду яшчэ адна зялёная загата. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)