зда́рыцца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ыцца; зак.
1. Адбыцца, стацца.
Што здарылася?
2. безас., з інф. Выпасці на чыю-н. долю.
Здарылася заначаваць аднойчы ў лесе.
3. Нечакана з’явіцца, трапіцца (разм.).
Здарылася падарожная машына.
|| незак. здара́цца, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
паві́нен, -нна, у знач. вык.
1. каму. Абавязаны аддаць доўг.
Сусед мне п. пяцьдзясят рублёў.
2. з інф. Абавязаны зрабіць што-н.
Мы павінны змагацца за мір.
3. з інф. Пра тое, што адбудзецца абавязкова, непазбежна або мяркуецца адбыцца.
Ён п. хутка з’явіцца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прадчува́нне, ‑я, н.
Няяснае пачуццё чакання чаго‑н., што можа здарыцца, адбыцца. Праз дзень, нібы пацвярджаючы Алесева прадчуванне, яму прыйшла павестка ў армію. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
натвары́цца, ‑творыцца; безас. зак.
Нарабіцца, адбыцца (пра якія‑н. падзеі, пераважна непажаданыя). Раптам за адзін тыдзень такога натварылася, што Пеця зрабіўся сам не свой. Сіняўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чака́цца, ‑аецца; незак.
Мае быць, павінна быць, адбыцца. З дня на дзень чакаўся прыезд меліяратараў. Дуброўскі. Аднак ужо было відаць, што ўраджай сёлета чакаецца небывалы. Сіняўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Зда́рыцца ’адбыцца’. Укр. уст. зда́ритися ’ўдавацца’ (Жэлях.), польск. zdarzyć się ’адбыцца’, н.-луж. zdariś se ’ўдавацца’, чэш. zdařiti se, славац. zdariť sa. Традыцыйнае тлумачэнне ад darъ < dati (Бернекер, 1, 179; Брукнер, 649; Голуб-Копечны, 434) з улікам чэш. разм. прывітання na zdar ’на шчасце, на здароўе’ выклікае семантычныя цяжкасці — перш за ўсё значэнне прэфікса, складаны шлях утварэння zdar (da‑ti > darъ > dariti > sъdariti > sъdarъ?), няпоўную вытлумачальнасць семантыкі ў цэлым. На гэта звярнуў увагу Зубаты (I, 1, 131–138), прапануючы сувязь з іншым *dar‑, якое прадстаўлена ва ўдар, ударыць (паводле Фасмера, 4, 149, да драць, гл.), што падтрымлівае Махэк₂, 110–111. Гэта, аднак, не рашае праблемы. Магчыма, трэба шукаць яе рашэння ў суадносінах з карнямі, што маюць значэнне ’тварыць’. Магчыма, zьdariti (’стварыцца’ >) ’адбыцца’ < zьdarъ ’стварэнне’ < zьdati ’тварыць’ (< ’будаваць’ < ’ляпіць’). Пра корань гл. здань. Іншае тлумачэнне праз суадноснасць з і. е. *dher‑, *dherǝ‑ ’трымаць’ (Покарны, 1, 253), прадстаўленым літ. derė́ti ’быць патрэбным’, darýti ’рабіць’, лат. derêt, darît ’тс’; семантычны ход: ’атрымацца’ > ’адбыцца’ ці ’зрабіцца’ > ’адбыцца’. Патрэбны далейшыя даследаванні.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
стрэ́сціся, страсецца; пр. стрэслася; зак.
Разм. Здарыцца, адбыцца. А .. [сяляне] ж цяпер самі — улада. Толькі адкрый ім вочы, каб паверылі ў сябе, каб зразумелі, што стрэслася ў свеце. Грахоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разузна́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
Тое, што і разведаць. Яшчэ патрэбна было .. разузнаць сілу польскіх войск, якія знаходзяцца блізка ад гміны, дзе павінен адбыцца суд над сялянамі. Чарот.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
атрыма́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; зак.
1. З’явіцца ў выніку чаго-н., выйсці.
На здымку ён атрымаўся надта прыгожы.
Раман атрымаўся цікавы.
З яго атрымаецца добры спецыяліст.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Здарыцца, адбыцца як вынік чаго-н.
|| незак. атры́млівацца, -аюся, -аешся, -аецца і атрымо́ўвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ху́ткі, -ая, -ае.
1. Які адбываецца з вялікай хуткасцю.
Хуткая хада.
Хутка (прысл.) бегаць.
2. Быстры ў сваіх рухах, дзеяннях, рашэннях і пад.; паспешлівы.
Хуткія крокі.
Х. погляд.
3. Які адбываецца ў кароткі адрэзак часу, а таксама які павінен адбыцца праз невялікі адрэзак часу.
Хуткая перамога.
Да хуткай сустрэчы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)