рэцэ́пцыя, ‑і, ж.
1. Кніжн. Запазычанне і прыстасаванне грамадствам сацыялагічных і культурных форм, якія ўзніклі ў іншай краіне ці ў іншую эпоху. Рэцэпцыя рымскага права ў краінах Заходняй Еўропы.
2. Спец. Успрыманне і ператварэнне механічных, тэрмічных, электрамагнітных, хімічных і інш. раздражняльнікаў у нервовыя сігналы.
[Ад лац. receptio — прыняцце.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
патрабава́нне, -я, н.
1. гл. патрабаваць.
2. Выражаная ў рашучай, катэгарычнай форме просьба аб тым, што павінна быць выканана, на што ёсць права.
На першае п.
3. Правіла, умова, абавязковая для выканання.
Выкананне патрабаванняў статута.
Тэхналагічныя патрабаванні на выраб дэталі.
4. мн. Унутраныя патрэбнасці, запатрабаванні.
Чалавек без усялякіх патрабаванняў.
5. Афіцыйны дакумент з просьбай аб выдачы чаго-н., накіраванні каго-, чаго-н. куды-н.
П. на дровы.
П. на маладых спецыялістаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
про́пуск, -а і -у, мн. -і, -аў, м.
1. гл. прапусціць.
2. -а. Дакумент на права ўваходу, уезду куды-н.
Паказаць п.
Уваход па пропусках.
3. -а. Тое, што і пароль (спец.).
4. -у. Няяўка на сходы, заняткі і пад.
Наведваць лекцыі без пропускаў.
5. -у. Не запоўненае, не занятае чым-н. месца (напр., у тэксце чаго-н.).
У канспекце многа пропускаў.
|| прым. прапускны́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пра́віць несов.
1. пра́вить, управля́ть, руководи́ть;
п. дзяржа́вай — пра́вить (управля́ть, руководи́ть) госуда́рством;
2. чини́ть, починя́ть; исправля́ть, поправля́ть;
п. бо́ты — чини́ть (починя́ть) сапоги́;
3. (лезвие) пра́вить;
4. (корректуру) пра́вить, выправля́ть;
5. церк. пра́вить, служи́ть, отправля́ть;
п. мале́бен — пра́вить (служи́ть, отправля́ть) моле́бен;
◊ п. пра́ва — управля́ть, распоряжа́ться;
п. сваё — упо́рствовать, стоя́ть на своём;
сваё пра́ва п. — гнуть свою́ ли́нию
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прыго́нны I (пригоняемый) приго́нный;
п. лес — приго́нный лес
прыго́нны II ист.
1. прил. крепостно́й;
~нная зале́жнасць — крепостна́я зави́симость;
2. в знач. сущ. крепостно́й;
○ ~ннае пра́ва — крепостно́е пра́во
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ла́ўнік 1 ’чыноўнік магістрата, які мае права засядаць на дзяржаўнай лаве’ (Нас.), ’член суда’ (Гарэц., Др.-Падб.), ст.-бел. лавникъ ’тс’ (1514 г.), смал. лавник ’чалавек, які выганяў сялян на паншчыну’. Да лава 5 (гл.). Запазычана са ст.-польск. ławnik або пад яго ўплывам (Слаўскі, 5, 55; Булыка, Запазыч., 21). Параўн. запазычанае з польск. таксама ўкр. лавник, лавний, рус. архаічнае лавник, літ. lóvininkas, lóvynykas.
Ла́ўнік 2 ’старшы плытагон’ (дняпроўска-прыпяцкі арэал, Лобач, Рэгіян. трад.). Да ла́ва 2 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адука́цыя, ‑і, ж.
1. Навучанне, асвета. Грамадзяне СССР маюць права на адукацыю.
2. звычайна з азначэннем. Сукупнасць ведаў, набытых у выніку навучання. Вышэйшая, спецыяльная, сярэдняя адукацыя. □ Бацька Казіміра, Адам Рэклайціс, юрыст па адукацыі, уласнік трохсот дзесяцін зямлі разам з лесам, удзельнічаў у паўстанні 1863 года. Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абвінава́чваны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад абвінавачваць (у 1 знач.).
2. у знач. наз. абвінава́чваны, ‑ага, м.; абвінава́чваная, ‑ай, ж. Той (тая), каму па суду прад’яўлена абвінавачанне ў якім‑н. злачынстве. Допыт абвінавачванага. □ Артыкулах, 157 Канстытуцыі БССР «Абвінавачванаму забяспечваецца права на абарону». Канстытуцыя БССР.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дэзавуі́раваць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак. і незак., што.
Заявіць (заяўляць) аб нязгодзе з дзеяннямі даверанай асобы або аб пазбаўленні яе права дзейнічаць у далейшым ад імя даверніка. Дэзавуіраваць заяву свайго пасла. // Заявіць (заяўляць) аб нязгодзе з чым‑н., аб адмове ад чаго‑н. Дэзавуіраваць сваю ноту.
[Ад фр. désavouer.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жэто́н, ‑а, м.
1. Металічны знак, які паказвае на прыналежнасць да якой‑н. арганізацыі ці таварыства або выдаецца на памяць аб якой‑н. падзеі. Залаты жэтон.
2. Значок, часцей у форме металічнага кружка, які дае права на атрыманне чаго‑н. Жэтон на алей. Жэтон на сок.
[Фр. jeton.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)