таблі́чка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.
1. Памянш. да табліца.
2. Дошчачка, пласцінка з надпісам, які ўказвае, абазначае што‑н. Усё меншае і меншае слуп з таблічкай «Рудня», а потым зусім знікае за павароткаю ракі. Куляшоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сарпі́нка ’лёгкая баваўняная тканіна ў палоску ці ў клетку’ (ТСБМ, Нар. сл., Жд. 1). Запазычанне з рус. сарпи́нка ’паласатая або клятчастая тканіна з Сарэпты’. Апошняе ад назвы ракі Сарпа, прым. са́рпино (Фасмер, 3, 563).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
імкну́цца, -ну́ся, -не́шся, -не́цца; -нёмся, -няце́ся, -ну́цца; -ні́ся; незак.
1. Хутка рухацца, накіроўвацца куды-н.; старацца трапіць куды-н., быць дзе-н. або стаць кім-н.
Ручаі імкнуцца да ракі.
І. ў Парыж.
Усёй душой і. да сябра.
2. Настойліва дамагацца чаго-н., старацца дасягнуць чаго-н.
І. да свабоды.
І. да міру.
3. перан. Адчуваць цягу да каго-, чаго-н.
І. да авіятараў.
|| наз. імкне́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бялі́цца, бялюся, белішся, беліцца; незак.
1. Пакрываць сабе твар бяліламі (у 2 знач.).
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Станавіцца белым пад уздзеяннем спецыяльнай апрацоўкі; адбельвацца. Ды беляцца на беразе ракі.. Палотны зрэбныя і ручнікі. Танк.
3. Зал. да бяліць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прэ́ліна, ‑ы, ж.
Разм.
1. Прэлае месца на скуры. Здалося, што з балотнай вадою сплыло з ног усё: і цяжкі размяклы абутак, і .. боль прэліны, і ламота ў суставах. Кулакоўскі.
2. Тое, што і прэласць. З ракі патыхае прэлінаю. Барадулін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
такаві́шча 1, ‑а, н.
Месца, дзе такуюць птушкі. Прыляцелі, сабраліся [глушцы], дзівакі, Дзе было такавішча, на ўзбярэжжы ракі. Лукша.
такаві́шча 2, ‑а, н.
1. Тое, што і ток 2 (у 1 знач.).
2. Месца, дзе быў ток 2 (у 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чаро́дка, ‑і, ДМ ‑дцы; Р мн. ‑дак; ж.
Разм. Памянш.-ласк. да чарада; невялікая чарада. Зводдаля паказаліся .. гаспадарчыя будынкі калгаса, а за імі — двайная чародка хат у густой зеляніне палісаднікаў. Краўчанка. У лукавіне ракі паміж кустамі паказалася чародка жанчын. Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вы́шыкацца ’патроху высыпацца’ (Касп.); ’зрабіцца пустым’ (Грыг.). Гл. шыкаць. Прыклад з Грыгаровіча «…вышыкалісь ракі…» паказвае, відавочна, і на значэнне ’шаптацца, скончыць шаптацца > задыхнуцца, заснуць (аб раках)’; параўн. рус. перешепта́ться, укр. ви́шептатися ’перастаць шавяліцца, задыхнуцца (аб раках)’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Заклівіна ’востраў пасярод ракі’ (Сл. паўн.-зах.). Улічваючы адсутнасць паралеляў у сумежных мовах (у тым ліку ў Нітшэ і Юркоўскага), верагодна параўнанне ў Сл. паўн.-зах. (2, 218) з літ. kliuvinỹs ’перашкода’, якое, аднак, не тлумачыць прэфікс.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зы́рыць несов., разг.
1. в разн. знач. гнать; (о ветре, течении — ещё) нести́;
2. безл. нести́;
на сярэ́дзіне ракі́ так з. — на середи́не реки́ так несёт
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)