ёсць¹.
1. Форма цяпер. часу ўсіх асоб адз. і мн. ліку дзеяслова быць; існуе, маецца ў наяўнасці.
Ё. сябры.
Ё. спадзяванне.
2. Служыць звязкай у састаўным іменным выказніку.
Што ё. сумленне? Закон ё. закон.
Гаспадарка ё. мая апора.
◊
Што ёсць духу (разм.) —
1) вельмі хутка (бегчы, ехаць і пад.);
2) вельмі моцна (крычаць і пад.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дасту́пны, -ая, -ае.
1. Такі, да якога можна прайсці, праехаць.
Лагер размясціўся ў даступным месцы.
2. Адкрыты для зроку.
Д. для назірання.
3. Які падыходзіць для ўсіх або многіх.
Даступныя цэны.
4. Лёгкі для разумення.
Даступная форма выкладання думак.
5. Які выклікае прыхільнасць да сябе.
Гэта быў д. просты чалавек.
|| наз. дасту́пнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
купле́тны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да куплета (у 1 знач.). Дакладны рытм прыпеўкі, папулярная куплетная форма, даходлівая меладычная інтанацыя, жвавасць .. вызначылі выдатнае месца прыпеўкі ў музычнай практыцы рускага, украінскага і беларускага народаў. «Беларусь».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
электры́чнасць, ‑і, ж.
1. Форма матэрыі, якая складаецца з зараджаных часціц: электронаў, пазітронаў, пратонаў і пад. Тут жа, у лабараторыі, на спецыяльнай устаноўцы займаюцца вывучэннем атмасфернай электрычнасці. «Маладосць». // Раздзел фізікі, які вывучае электрычныя з’явы. Даследаванні ў галіне электрычнасці.
2. Такая форма энергіі, якая выкарыстоўваецца ў народнагаспадарчых і бытавых мэтах. Электрычнасць прымушае працаваць станкі, рухае паязды і электракары, плавіць метал, лечыць хворых, доіць кароў, стрыжэ авечак. Рунец.
3. Асвятленне, якое атрымліваецца ад электраэнергіі. Стася ўключыла электрычнасць, і я разгледзеў лейтэнанта ўважлівей. Навуменка.
[Ад грэч. ēlektron — янтар.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́крайка, ‑і, ДМ ‑крайцы; Р мн. ‑краек; ж.
Узорная форма, па якой крояць часткі адзення, абутку і пад. Пакуль Наталля Яўхімаўна выкрайку робіць, Валерыя дзяўчынкам паказвае, як правільна іголку трымаць, як напарсткам карыстацца. Нядзведскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
эсква́йр, ‑а, м.
1. Ганаровы тытул у Англіі, які перадаецца ў спадчыну і прысвойваецца па займаемай кім‑н. пасадзе ці спецыяльным патэнтам. // Асоба, што мае гэты тытул.
2. У Англіі і ЗША — форма ветлівага звароту.
[Англ. esquire ад лац. scutarius — шчытапосец.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
федэра́цыя, -і, мн. -і, -цый, ж.
1. Дзяржава, якая складаецца з самастойных дзяржаў або дзяржаўных утварэнняў, што захоўваюць пэўную юрыдычную і палітычную самастойнасць; адпаведная форма дзяржаўнага ўладкавання.
Расійская Ф.
2. Саюз асобных таварыстваў, арганізацый.
Шахматная ф.
|| прым. федэраты́ўны, -ая, -ае і федэра́льны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Федэратыўная дзяржава.
Федэратыўная адзінка.
На федэратыўных пачатках.
Федэральны канцлер.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сказ, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. У граматыцы: сінтаксічна і інтанацыйна аформленая канструкцыя, якая выражае закончаную думку.
Безасабовы с.
Складаны с.
2. Народнае эпічнае апавяданне аб падзеях мінулага або сучаснасці.
С. пра герояў Вялікай Айчыннай вайны.
3. У літаратуразнаўстве: форма апавядання ў творы, што вядзецца ад імя літаратурнага героя. «С. пра Лысую гару».
|| прым. ска́завы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дазво́ліць, -лю, -ліш, -ліць; -лены; зак.
1. што. Даць дазвол, згадзіцца на што-н.
Д. ад’езд.
2. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Даць магчымасць.
Гатунковае насенне дазволіць павысіць ураджай.
3. дазво́ль(це). Ужыв. як форма ветлівага звароту да прысутных пры пачатку якога-н. дзеяння.
Дазвольце запрасіць вас на выстаўку.
|| незак. дазваля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
джаз, -а, м.
1. Форма музычнага мастацтва, якая ўзнікла ў канцы 19 — пачатку 20 ст. і спалучае ў сабе рысы еўрапейскай і афрыканскай культур.
Іграць у стылі д.
Аматары джаза.
2. Аркестр, які складаецца пераважна з духавых, ударных шумавых інструментаў, уключае спевакоў-салістаў і выконвае такую музыку.
Іграе д.
|| прым. джа́завы, -ая, -ае.
Джазавая музыка.
Д. выканаўца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)