сіне́кдаха, ‑і, ДМ ‑дасе, ж.

Стылістычны прыём, калі назва часткі, прыватнага выкарыстоўваецца замест назвы цэлага, агульнага і наадварот (напрыклад: «галава» замест «чалавек» і пад.), а таксама слова і зварот, ужытыя такім чынам. Разваламі часам называліся самі сані — характэрны прыклад сінекдахі: назва часткі прадмета пераносіцца на ўвесь прадмет. «Помнікі».

[Грэч. synekdochē — суаднясенне.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

агу́зак, ‑зка, м.

1. Сцягновая частка мясной тушы.

2. Скура з задняй часткі жывёліны.

3. Тое, што і камель.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

касмагра́фія, ‑і, ж.

Уст. Апісанне бачнай часткі Сусвету. // Вучэбны прадмет, які выкладаў асновы вучэння аб зямным шары і Сусвеце.

[Ад грэч. kósmos — Сусвет і graphō — пішу.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пераці́снуцца, ‑нецца; зак.

Разм.

1. Пераламацца, раздзяліцца на часткі ад ціску.

2. Вельмі моцна, занадта перавязацца (звычайна ў паясніцы).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пратэзава́ць, ‑зую, ‑зуеш, ‑зуе; зак. і незак., каго-што.

Спец. Забяспечыць (забяспечваць) пратэзам; замяніць (замяняць) пратэзам страчаныя часткі цела.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

трыхатамі́я, ‑і, ж.

Надзел цэлага на тры роўныя часткі. // Спец. Чляненне паняцця на тры члены на аснове іх процілегласці.

[Ад. грэч. tricha — траяка і thomē — разрэз.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

крывы́, -а́я, -о́е.

1. Выгнуты, не прамы.

Крывая дошка.

К. цвік.

Крывога дрэва не выпрастаеш (прыказка).

2. Ненармальны, пакалечаны (пра часткі цела).

Крывая рука.

3. 3 пашкоджанай нагой (нагамі); кульгавы (разм.).

|| наз. крывізна́, -ы́, ж. (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

вы́лазка, -і, ДМ -зцы, мн. -і, -зак, ж.

1. Выхад часткі войск з асаджанага ўмацавання для нападу на тых, хто акружае.

Зрабіць вылазку на ворага.

2. перан. Нечаканы варожы напад, выпад (неадабр.).

3. Фізкультурная прагулка.

Лыжная в.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

парва́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ве́цца; зак.

1. Разарвацца, раздзяліцца на часткі ад нацягвання.

Ніткі парваліся.

2. Стаць дзіравым, знасіцца да дзірак.

Панчохі парваліся.

3. перан. Спыніцца (пра знаёмства, адносіны і пад.).

Сувязь з падпольшчыкамі парвалася.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

пераці́снуць, -ну, -неш, -не; -ні́; -нуты; зак., каго-што.

1. Моцна сціснуць, здушыць, туга перавязаць, сцягнуць чым-н.

П. аорту.

2. Ціскам раздзяліць на часткі, расплюшчыць у якім-н. месцы.

П. змяю колам.

|| незак. пераціска́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)