Непадле́глы ’незалежны’ (БРС, ТСБМ), непадле́гласць ’незалежнасць, самастойнасць’ (там жа), неподле́глый ’незалежны, свабодны; непадуладны, непадначалены’ (пач. XVI ст., КГС). Хутчэй за ўсё запазычана з польск. niepodległy, niepodległość ’тс’ як юрыдычны тэрмін, чым тлумачыцца адсутнасць у гаворках, параўн. дыял. подлега́ць ’падыходзіць’, подле́гці ’падкаціцца, падлашчыцца’ (ТС) і інш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ *Няро́знак, нырознак ’няздатны чалавек’ (Сл. Брэс.). Відаць, да знак, знаць (гл.), параўн. укр. нероззнака ’недасведчаны, нязнайка’, польск. nierozeznany ’недасведчаны, непаінфармаваны’ і пад. Сюды ж, відаць, і ганчарны тэрмін нэ‑ рознак ’сярэдні гаршчок’ (Вярэн.), г. зн. ’нявызначаных памераў (паміж вялікім і малым)’. Параўн. таксама няўрознак (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адслужы́ць сов., в разн. знач. отслужи́ть;
а. вы́значаны тэ́рмін — отслужи́ть устано́вленный срок;
а. за дапамо́гу — отслужи́ть за по́мощь;
мятла́ ~жы́ла, пара́ яе́ вы́кінуць — метла́ отслужи́ла, пора́ её вы́бросить;
а. мале́бен — отслужи́ть моле́бен
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нале́жны
1. надлежа́щий, подоба́ющий, до́лжный, досто́йный;
~ным чы́нам — надлежа́щим (подоба́ющим, до́лжным, досто́йным) о́бразом;
у н. тэ́рмін — в надлежа́щий срок;
~ныя ме́ры (за́хады) — надлежа́щие ме́ры;
з ~най ува́гай — с до́лжным внима́нием;
2. причита́ющийся
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
скараці́ць сов.
1. в разн. знач. сократи́ть;
с. арты́кул — сократи́ть статью́;
с. тэ́рмін — сократи́ть срок;
с. шта́ты — сократи́ть шта́ты;
с. дроб — мат. сократи́ть дробь;
2. (суживая, ограничить) сверну́ть;
с. вытво́рчасць — сверну́ть произво́дство
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ро́чкі 1 ’тэрміны судаводства ў гродскіх судах’ (Гарб.). З польск. roki (sądowe) ’тэрмін паўнамоцтва судоў’, ст.-польск. poroczki ’земскія, павятовыя суды’. Да рок 1 (гл.).
Ро́чкі 2 ’верхавіны дрэў’ (іўеў., Сцяшк. Сл.). Няясна. Магчыма, з ’атожылкі на галінах, якія выраслі за адзін год’, гл. рок 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
надлежа́щий нале́жны; (соответствующий) адпаве́дны; (нужный) патрэ́бны;
надлежа́щим о́бразом нале́жным чы́нам;
в надлежа́щий срок у нале́жны тэ́рмін;
в надлежа́щем поря́дке у нале́жным пара́дку;
за надлежа́щими по́дписями за адпаве́днымі по́дпісамі;
надлежа́щие ме́ры нале́жныя ме́ры (за́хады).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
назва, найменне, празванне, імя, прозвішча, псеўданім, званне, годнасць, загаловак, шыльда, тэрмін, тытул; прозва, мянушка, мянюшка (разм.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
Вараці́ла 1 ’вал у варштаце ткацкім’ (КЭС, Тарнацкі, Studia, Дразд., Клім.), варацідла ’частка ткацкага станка’ (КТС); ’навой’ ’тс’ (Шатал.). Рус. воротило, укр. воротило, балг. вра́тило, серб.-харв. вра̀тило. Агульнаслав. тэрмін ад дзеяслова *вараціць ’круціць’ < *vьrtěti, *vortiti.
Вараці́ла 2 ’дзелавы чалавек’ (КСП), варацідла ’дзялок’ (КТС). Да варочаць (справамі), вараціць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ро́дніца ’архегоний’ (Байк. і Некр.) — беларускі навуковы тэрмін для жаночага ограна размнажэння ў мохавідных, папарацевідных і голанасенных раслін — архегонія. За аснову была ўзята калька з другой часткі слова: ст.-грэч. γονή ’нараджэнне; роды; паходжанне’, ’плод, патомства; род’, ’тое, што нараджае’. Узорам утварэння пры гэтым было польск. rodnia ’архегоній’, ’пакаленне’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)