ле́ксіка, -і, ДМ -сіцы, ж.
Слоўнікавы склад мовы або дыялекту, твораў якога-н. пісьменніка; сукупнасць слоў, якія ўжываюцца ў якой-н. сферы дзейнасці.
Дыялектная л.
Л.
Якуба Коласа.
|| прым. лексі́чны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
мардва́, -ы́, ж., зб., адз. мардвін, -а, м.
Народ, які складае насельніцтва Рэспублікі Мардовія, што ўваходзіць у склад Расійскай Федэрацыі.
|| ж. мардві́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак.
|| прым. мардо́ўскі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Гамазе́я ’магазін’ (Нас.). Рус. дыял. гамазе́я ’хлебны свіран, склад’, укр. дыял. гамазе́я, гамазе́й, гамазі́я, гамазі́й. Паводле Фасмера (1, 391), метатэза з магазея; параўн. рус. магазе́я, магазе́й ’свіран, магазін’, укр. магазе́й ’свіран для хлеба’. Гэтыя апошнія формы паходзяць ад гал. magazijn ’склад’ (аб гісторыі гал. слова гл. Фасмер, 2, 554–555). Фантастычна Рудніцкі, 551; укр. гамазей з магази́н і з уплывам слова музей (!).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Свал ‘узвышша, вузкая града, якая ўтвараецца пры аранні ў сярэдзіну, “у склад”’ (Дэмб., 2, 832). Рус. пахать в свал — звальваючы насустрач адна адной дзве сумежныя баразны, наўг. пахать на свал ‘разворваць барозны з бульбай праз адну’, укр. палес. свал ‘насыпны ўзгорак’. Да *сваліць ‘зваліць’, магчыма, русізм або графічна адаптаванае звал ‘навал; марэна’ (Ласт.). У адносінах да семантыкі параўн. склад 3 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Лібізава́ць ’чытаць па складах’ (вілей., Жд. 2) запазычана з польск. ślabizować, якое з лац. syllabicare < syllaba < cT.‑ грэч. συλλαβή ’склад, складанне’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
інтэнда́нцкі, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да інтэнданцтва, да інтэнданта. Інтэнданцкія абавязкі. Інтэнданцкае ўпраўленне. Інтэнданцкі склад.
•••
Інтэнданцкая служба гл. служба.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
канстытуі́раваць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак. і незак., што.
Кніжн. Устанавіць (устанаўліваць), вызначыць (вызначаць) склад, змест чаго‑н. Канстытуіраваць прэзідыум канферэнцыі.
[Ад лац. constituere — устанаўліваць.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пальміці́н, ‑у, м.
Хімічнае рэчыва, якое ўваходзіць у склад пальмавага алею і іншых тлушчаў, ужываецца для вырабу мыла і свечак.
[Ад лац. palma — пальма.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
поліметалі́чны, ‑ая, ‑ае.
Такі, у склад якога ўваходзіць некалькі металаў (пра руду). Поліметалічныя руды. // Заняты апрацоўкай такой руды. Поліметалічны камбінат.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рэ́йтарскі, ‑ая, ‑ае.
Гіст. Які мае адносіны да рэйтара. Рэйтарская зброя. // У склад якога ўваходзяць рэйтары. Рэйтарскі полк. Рэйтарская конніца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)