абда́ць, -да́м, -дасі́, -да́сць; -дадзі́м, -дасце́, -даду́ць; -да́ў, -дала́, -дало́; -да́дзены; зак., каго-што.
1. Абліць, абсыпаць, абвеяць адразу вялікай колькасцю чаго-н. з усіх бакоў.
А. гладыш варам.
Халодны вецер абдаў хлопчыка.
2. перан. Ахапіць, авалодаць (пра пачуццё, перажыванне і пад.).
Раптам абдало (безас.) яго нейкай незнаёмаю трывогай.
◊
Як варам абдало (разм.) — аб прыліве крыві да твару, выкліканым хваляваннем, адчуваннем няёмкасці.
|| незак. абдава́ць, -даю́, -дае́ш, -дае́; -даём, -даяце́; -даю́ць.
|| звар. абда́цца, -да́мся, -дасі́ся, -да́сца; -дадзі́мся, -дасце́ся, -даду́цца; -да́ўся, -дала́ся, -ло́ся.
|| незак. абдава́цца, -даю́ся, -даёшся, -даёцца; -даёмся, -даяце́ся, -даю́цца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
за́лпам, прысл.
1. Адначасова з некалькіх гармат, мінамётаў, вінтовак (пра выстралы). Група Дзям’яна, зайшоўшы ў тыл, ударыла залпам. Пестрак.
2. перан. Разм. Адразу, без перадышкі. Марына, не чакаючы ўгавораў, выпіла шклянку залпам. Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
захварэ́ць, ‑рэю, ‑рэеш, ‑рэе; зак., на што і без дап.
Стаць хворым. [Маці] захварэла на сухоты і хутка памерла. Чарнышэвіч. Вера Антонаўна захварэла, і адразу стала відаць, як многа яна рабіла ў доме. Карпаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нахлабу́чка, ‑і, ДМ ‑чцы, ж.
Разм. Вымова, наганяй. Па тону голаса Камлюка і па яго прыжмураных, з калючым позіркам вачах Паддубны адразу зразумеў, што зараз яму давядзецца перажыць.. суровую нахлабучку. М. Ткачоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пазадава́цца, ‑даюся, ‑даешся, ‑даецца; ‑даёмся, ‑даяцеся, ‑даюцца; заг. пазадавайся; зак.
Разм. Задавацца некаторы час. Праўда,.. на тое ж яна і дзяўчына, каб пазадавацца, каб не адразу, з першага вечара кінуцца на шыю. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
панацяга́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., чаго.
Разм. Тое, што і панацягваць (у 3 знач.). На фермах адразу палепшылася: загладзілі пазадзіраныя ветрам чубы на стрэхах, пазатыкалі шчыліны ў сценах, панацягалі на столь саломы. Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
патрашча́ць, ‑шчу, ‑шчыш, ‑шчыць; зак.
Разм. Трашчаць некаторы час. — Са школы адразу ж — на цаліну, ураджай убіраць. Вярнуўся адтуль — гэтага казла сабе купіў. Патрашчаў ім, пакатаўся, а цяпер вось ён стаіць, чакае... Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самаду́рства, ‑а, н.
Характар дзеянняў, паводзіны самадура. [Лемяшэвіч] не сумняваўся, што сакратар абкома, які прысутнічаў пры яго размове з Бародкам на лузе, адразу зразумее, чым абумоўлены яго перавод, абурыцца і спыніць гэтае самадурства. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
скуме́каць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Разм. Зразумець, скеміць, здагадацца. [Андрэй] мусіць скумекаў, што хлопец залішне прыкідваецца, бо не такі ён і п’яны. Пташнікаў. [Бялькевіч:] — Але як на сцежку [жанчыны] павярнулі, я адразу скумекаў — сюды шуруюць. Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
трух, ‑у, м.
Разм.
1. Павольная рысь. Конь адразу разумее .. [Сашу] — запавольвае ход, з галопу пераходзіць на трух. Дамашэвіч.
2. у знач. прысл. тру́хам. Трушком, подбегам. Лёгкім трухам панесліся коні назад па дарозе. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)