обмо́лвиться сов., разг.
1. (ошибиться в речи) абмо́віцца, памылі́цца;
2. (проговориться) прагавары́цца;
3. (сказать что-л.) аказа́цца, сказа́ць сло́ва;
◊
не обмо́лвился ни еди́ным сло́вом не аказа́ўся; не сказа́ў ні сло́ва;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
живо́й
1. в разн. знач. жывы́;
живы́е цветы́ жывы́я кве́ткі;
живо́й вес жыва́я вага́;
живо́й язы́к жыва́я мо́ва;
2. (проворный, быстрый) жва́вы, руха́вы;
о́чень живо́й ребёнок ве́льмі жва́вае (руха́вае) дзіця́;
3. (деятельный) дзе́йны;
принима́ть живо́е уча́стие в рабо́те прыма́ць дзе́йны ўдзел у рабо́це;
4. (оживлённый) жва́вы, бо́йкі;
жива́я бесе́да жва́вая (бо́йкая) гу́тарка;
5. (выразительный) выра́зны, я́ркі;
живо́е изложе́ние я́ркі перака́з (вы́клад);
◊
жива́я вода́ фольк. жыва́я вада́;
ни жив ни мёртв ні жывы́ ні мёртвы;
на живу́ю ни́тку на жыву́ю ні́тку;
заде́ть за живо́е крану́ць за жыво́е;
ни одно́й живо́й души́ ні адно́й жыво́й душы́;
живо́го ме́ста нет жыво́га ме́сца няма́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
губля́цца несов.
1. теря́ться;
даро́га ~ля́лася ў ле́се — доро́га теря́лась в лесу́;
гу́кі ~ля́ліся ў чаро́це — зву́ки теря́лись в камыша́х;
2. перен. теря́ться;
ён не ~ля́ўся ні пры які́х абста́вінах — он не теря́лся ни при каки́х обстоя́тельствах;
3. страд. теря́ться; тра́титься; см. губля́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
кро́шка ж.
1. (крохотный кусочек чего-л.) кро́шка, кро́ха;
к. хле́ба — кро́шка хле́ба;
2. (о ребёнке) кро́шка;
3. собир., спец. кро́шка;
мармуро́вая к. — мра́морная кро́шка;
◊ ні ~кі — ни кро́шки;
і ~кі пабра́ць — быть похо́жим как две ка́пли воды́;
да ~кі — до кро́шки
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вперёд нареч.
1. напе́рад, упе́рад;
вперёд, к побе́де! напе́рад да перамо́гі!;
2. (впредь) разг. надале́й; у дале́йшым;
3. (авансом) разг. напе́рад;
взять пла́ту вперёд узя́ць пла́ту напе́рад;
4. (прежде) разг. упе́рад, ране́й;
5. предлог с род., разг. (раньше кого-, чего-л.) ране́й за;
он прие́хал вперёд всех ён прые́хаў ране́й за ўсіх;
◊
(сде́лать) шаг вперёд (зрабі́ць) крок напе́рад;
ни взад ни вперёд ні ўзад ні ўпе́рад.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
іглі́ца, ‑ы, ж.
1. зб. Іголкападобнае лісце хвойных дрэў і кустоў. [Яліна] моцна здрыганулася, страсянуўшы з сябе цэлы дождж ігліцы і шышак. Лынькоў. Потым пацягнула борам, які адтаў, спакойна аддаючы ў паветра водар кіславатай ігліцы, дух смалы і шышак... Ермаловіч.
2. Адзін ліст хвойных дрэў і кустоў. Дробныя ігліцы яловых лапак высахлі і асыпаліся, услаўшы дно [ш]алашоў тоўстым пухкім пластом. Колас. Моўчкі сосны старыя стаяць (Ні адна не хіснецца ігліца). Матэвушаў.
3. Разм. Папярочны драўляны брусок, якім змацоўваюцца дзвярныя дошкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зло́дзей, ‑я; мн. зладзе́і (з ліч. 2, 3, 4 зло́дзеі), зладзе́яў; м.
1. Той, хто крадзе, робіць кражу. Злавіць злодзея. Пільнаваць злодзея. □ Як яму кепска ні жылося, а ён ніколі ў жыцці не быў злодзеем. Бядуля.
2. Ужываецца як лаянкавае слова. — Ты што ж гэта, злодзей ты, зневажаеш старэйшых, — ціха з прыціскам і крыху нараспеў прыгаварвае Цімохаў бацька і круціць сына за вуха. Колас.
•••
Кішэнны злодзей — той, хто крадзе з кішэняў.
На злодзеі шапка гарыць гл. шапка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зага́на, ‑ы, ж.
1. Недасканаласць, недахоп, які выклікае асуджэнне. Заганы капіталістычнага ладу. □ — Абыякавасць — такая загана, якой я не дарую, — Булай і зараз не мог устрымацца, каб не павучаць. Шыцік. Ні адзін трактар не павінен быў сысці з канвеера з заганай, хоць бы самай нязначнай. Хадкевіч.
2. Фізічны недахоп арганізма, прыроджаны або набыты пасля хваробы ці траўмы. Была ў .. [Саханюка] яшчэ адна загана, загана вымаўлення: ён не мог сказаць чыста «р», а .. скрадваў яго і казаў «й». Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ме́рны, ‑ая, ‑ае.
1. Рытмічны, роўны. Каля крамы мясцовага сельпо ходзіць начны вартаўнік, паглядае на вокны, што свецяцца ў познюю пару, ды прыслух[оў]ваецца да мернага пастуквання паравіка. Шахавец. Сцёпка трохі падумаў. Ні да чаго пэўнага не дадумаўшыся, выйшаў на вуліцу і мерным крокам, як чалавек сталы, пайшоў у бок Андрэевай хаты. Колас.
2. Які служыць для вымярэння чаго‑н. Мерны ланцуг. Мерная рэйка.
3. Разм. Сярэдні па сіле, памерах. Юнак той — прапаршчык Дзяжа. У росце мерны, цёмна-русы. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паваро́чвацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1. Незак. да павярнуцца (у 1, 2 і 4 знач.).
2. Разм. Быць, знаходзіцца дзе‑н. Дзе б .. [Анісімаў] ні паварочваўся, каля яго заўсёды збіраліся людзі. Паслядовіч. [Даніла:] — Ну, дзядзька Батура, як ты дзе паварочваешся? Крапіва.
3. Разм. Рабіць, выконваць што‑н. [Сякач:] — Наперадзе ў вас многа спраў. Весялей паварочвайцеся. Алешка. — Каб яны спрахлі, гэтыя скаргі. Толькі паспееш разабрацца з адной, як табе падсоўваюць другую. Адно паварочвайся! Паўлаў.
4. Зал. да паварочваць.
•••
Язык не паварочваецца гл. язык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)