Нядо́ля ’няшчасце, няўдача’ (Нас., Яруш.), ’няўдалы чалавек’ (Гарэц., Сцяшк., Сл. ПЗБ), ’ненадзейнае, нямоцнае на трываласць што’ (Сл. ЦРБ). Да доля (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Няўзна́кі ’непрыкметна’ (Сцяшк.), неўзнакі́ ’тс’ (Варл.), няўзна́ч ’часам; ціха, непрыкметна; няўцям’, няўзна́чку ’непрыкметна’ (Нас.), неўзнаце́йку ’нечакана’ (Касп.). Да знак, знаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Паграбня́ ’клець, надбудова над дахам склепа’ (Нас.), ’насціл з бярвення над ямай’ (Інстр. II). Ад пограб ’склеп’ (гл.) з суф. ‑ня.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пажы́так ’дробны скарб, хатнія рэчы; здабыча, пажыва’ (ТСБМ, Нас., Бяльк., Шат.), пожы́ток ’узятак’ (Ніканчук, Лексика Полесья). З польск. pożỳtek ’карысць, выгада’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пасу́мна ’трохі небяспечна, сумніцельна’ (Нас.). Да сумны (гл.). Прэфікс па‑ абазначае невялікую меру якасці (аб гэтым гл. ESSJ SG, 1, 187).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Паўдня́ ’поўдзень’ (КЭС, лаг.; Нас., Касп.; паст., смарг., ашм., Сл. ПЗБ). Да паў- і дзень (гл.), які тут у Р. скл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пе́рніца ’перачніца’ (Нас., Лруш.). З больш старога пьпьр‑ ннца < пьпьрь > перац (гл.). Аналагічнае выпадзенне ў польск. р terno < pierzno, pierny < pierzny.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
По́дступ ’падыход’ (РБС), ’каварства’ (Нас.). Ад под- і ступаць (гл.). Значэнне ’каварства’ пад уплывам польск. podstęp ’падман, хітрасць’. Гл. яшчэ падступства.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пралётма ’хутка’ (Нас.). Ад праляцець з суф. ‑ма. Аб суфіксацыі гл. Карскі 2-3, 67. Параўн. таксама чэш. letmo ’мелькам, мімаходам’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Працмы́га ’пралаза, праныра, прайдзісвет’ (Нас.). Да цмы́гаць ’бегаць, шастаць’. Гл. яшчэ цмы́га, у семантычным плане аналагічнае да прайдоха, прайдзісвет і інш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)