Тала́нта ’другі крок у гульні ў цурку’ (ТС), тала́нты ’дзіцячая гульня: з круга большай палачкай падымаецца з зямлі і адбіваецца ўбок меншая палачка, якую другі ўдзельнік гульні павінен злавіць і ўкінуць у круг’ (слуц., Нар. словатв.). Няясна; відаць, не можа разглядацца асобна ад іншых падобных па структуры гульневых тэрмінаў, параўн. бала́нта ’дзіцячая гульня ў цурку’ (ТС), паля́нта ’від гульні, лапта’ (Скарбы). Магчыма, да лац. tālea ’дубец, кол’ аналагічна да іт. palla ’шар, мяч’ > польск. palant ’кій, якім б’юць па мячу’, параўн. палянт (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гульня́ ж., в разн. знач. игра́;
гу́льні для дзяцей — и́гры для дете́й;
г. ў ша́хматы — игра́ в ша́хматы;
г. ў велікаду́шнасць — игра́ в великоду́шие;
○ алімпі́йскія гу́льні — олимпи́йские и́гры;
◊ г. з агнём — игра́ с огнём;
г. ў жму́ркі — игра́ в жму́рки;
небяспе́чная г. — опа́сная игра́;
г. слоў — игра́ слов;
г. прыро́ды — игра́ приро́ды;
рабі́ць вясёлую мі́ну пры дрэ́ннай гульні́ — погов. де́лать весёлую ми́ну при плохо́й игре́;
г. (не) ва́рта све́чак — игра́ (не) сто́ит свеч
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Пу́лька ’партыя гульні ў карты’ (ТСБМ). Запазычана з рус. пу́лька ’тс’, што з франц. poule ’агульная сума ставак, складаючых банк у азартнай гульні’, параўн. польск. pula ’тс’; першапачаткова франц. poule ’курыца’, дакладней ’курыца на яйках’, дзе кожнае яйка атаясамліваецца са стаўкай; параўн. Фасмер, 3, 405; Банькоўскі 2, 965.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Транпыж ’невялікая размечаная палачка для гульні, цурка, чыжык’, ’гульня з такой палачкай’ (Рам. 8). Няясна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
І́рзы ’смех, рогат’ (Бяльк.), и́рзы ’жарты, гульні, рогат’ (Растаргуеў, Бранск.). Ад ірзаць ’смяяцца, рагатаць’ (гл. іржаць).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пе́шка, -і, ДМ -шцы, мн. -і, -шак, ж.
1. Найменш каштоўная па значэнні фігура ў шахматнай гульні.
2. перан. Пра малазначнага і несамастойнага ў сваіх дзеяннях чалавека.
|| памянш. пе́шачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, чак, ж. (да 1 знач.).
|| прым. пе́шачны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
руле́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так, ж.
1. Інструмент для вымярэння даўжыні — лента з дзяленнямі, якая накручваецца на валік.
2. Прыстасаванне для азартнай гульні ў выглядзе рухомага круга з нумараванымі ямкамі, па якіх коціцца шарык, а таксама сама гэта гульня.
Гуляць у рулетку.
|| прым. руле́тачны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вы́ключыцца, ‑чуся, ‑чышся, ‑чыцца; зак.
1. Перастаць удзельнічаць у чым‑н. Выключыцца з жыцця калектыву. Выключыцца з гульні.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Перастаць дзейнічаць адключыўшыся. Святло выключылася. Матор выключыўся.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ке́глі, ‑яў; адз. кегля, ‑і, ж.
1. Гульня, якая заключаецца ў збіванні шаром драўляных або пластмасавых слупкоў, расстаўленых у пэўным парадку. Гуляць у кеглі.
2. Драўляныя або пластмасавыя слупкі для гэтай гульні.
[Ням. Kegel.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чы́жык, ‑а, м.
1. Памянш.-ласк. да чыж; тое, што і чыж.
2. Дзіцячая гульня, у якой завостраная з двух канцоў палачка заганяецца кіем у круг. // Сама завостраная палачка ў гэтай гульні.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)