глас (голос) уст. го́лас, -су м.;
◊
глас вопию́щего в пусты́не книжн. крык адзіно́кага ў пусты́ні; ма́рны ля́мант.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
грудно́й грудны́;
грудно́й ребёнок грудно́е дзіця́ (немаўля́);
грудно́й го́лос грудны́ го́лас;
грудна́я жа́ба мед., уст. грудна́я жа́ба.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
раздава́тьсяIII несов. (звучать) гуча́ць, чу́цца;
в ко́мнате раздава́лся че́й-то го́лос у пако́і чу́ўся не́чы го́лас.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Мат 1 ’брыдкая лаянка’ (ТСБМ, Растарг., ТС), ма́та ’тс’ (ТС), ’голас’ (Нас., Бяльк.), ма́тавы голас ’роспачны, адчайны’ (Нас.), сесці ма́том ’не крануцца ў рост, не расці’ (напр., цыбуля) (ТС). Рус. пск., цвяр., смал., ярасл., арханг. мат ’крык, моцны голас’, наўг., валаг. ма́том ’вельмі моцна, вельмі многа’, наўг., ’мат’, ’прывід, страшыдла’, вяц. ’дурны’, матом ’адчайна, смела’. Бел.-рус. ізалекса. Паводле Мартынава (Бел.-рус. ізал., 70), лексема мат — запазычанне з гоц. moþs ’лютасць, шаленства, унутраная духоўная сіла’. Параўн. таксама ст.-англ. mōd ’смеласць’ і ст.-ісл. mōðr ’роспач’, ням. mit wildem Mut = рус. лихим матом.
Мат 2 ’становішча ў шахматнай гульні’, ’безнадзейнае становішча’ (ТСБМ). З польск. ці рус., у якія праз ням. matt, schachmatt ці франц. échec et mat ’шах і мат’ < араб. eš šâh mât ’кароль памёр’ (Бернекер, 2, 25; Фасмер, 2, 579).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бурча́ць (БРС, Нас., Яруш., Касп., Бяльк., Шат.), бурчэ́ць (Гарэц.). Таксама бу́ркаць, бу́ркнуць, бурката́ць. Гэтыя дзеясловы азначаюць розныя гукі (шум вады, голас чалавека і да т. п.). Параўн. яшчэ буркава́ць (голубы буркуюць). Укр. бу́ркати, бурча́ти, буркоті́ти, буркота́ти, бурку́ку́! (выклічнік, які перадае голас голуба), рус. бу́ркать, бурча́ть, польск. burknąć, burczeć, славен. búrkati і г. д. Гукапераймальнае. Бернекер, 102; Праабражэнскі, 1, 54; Рудніцкі, 262; Шанскі, 1, Б, 233. Параўн. яшчэ Фасмер, 1, 245, 249. Няпэўна Бецэнбергер, BB, 26, 188 (сувязь з *burʼa ’бура’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
надарва́цца, ‑рвуся, ‑рвешся, ‑рвецца; ‑рвёмся, ‑рвяцеся; зак.
1. Крыху, не да канца падрацца. Мяшок надарваўся. Канверт надарваўся.
2. Ад празмерных намаганняў пашкодзіць сваё здароўе. Бацька, казалі, надарваўся, падымаючы бярвенні, калі складалі зруб хаты ў суседа. Мележ. // Змяніць свой тэмбр або перарвацца (пра голас). Голас, [цёткі Веры] надарваўся, стаў рэзкім, калючым. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
беспато́льны, ‑ая, ‑ае.
Неспагадлівы, неспачувальны; няўцешны. Тое, што ў мяне паявіўся голас, было часовай радасцю ў беспатольным жыцці. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аклі́кнуцца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; зак.
Адазвацца, падаць голас. Смуглявы малады чалавек толькі ўсміхнуўся і аклікнуўся адным словам: — Здорава! Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шаргатлі́вы, ‑ая, ‑ае.
Разм. Які шаргаціць, шаргоча. Шаргатлівы ўпачатку голас пераходзіў пад канец у гулкі і разложысты посвіст. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
залі́вісты зали́вистый, заливно́й; (о смехе — ещё) зака́тистый;
з. го́лас — зали́вистый (заливно́й) го́лос;
з. смех — зали́вистый (зака́тистый) смех
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)