рэфле́ксія, ‑і, ж.
Кніжн. Роздум, поўны сумненняў, хістанняў; аналіз сваіх думак і перажыванняў. Студэнт у дваццаць шэсць гадоў. Піша няўдалыя вершы, якія не друкуюць. Поўны няўпэўненасці, рэфлексы. Навуменка.
[Ад лац. reflexio — адлюстраванне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самаго́ншчык, ‑а, м.
Разм. Той, хто ўпотай займаецца вырабам або продажам самагону. Гэта быў яшчэ не стары, гадоў пад сорак, мужчына, вядомы ў Стрыжэвічах самагоншчык і злодзей. Краўчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сяміго́ддзе, ‑я, н.
1. Прамежак часу, тэрмін у сем год. План на сямігоддзе.
2. Гадавіна якой‑н. падзеі, што была сем гадоў назад. Сямігоддзе з дня заснавання інстытута.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
удо́він, ‑а.
Які належыць удаве, уласцівы ёй. Удовін сын. Удовіна гаспадарка. □ [Матруна] была дужаю кабетай, якая яшчэ не адчувала цяжару гадоў, але затое паспытала ўжо смаку ўдовінай долі. Марціновіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адбараба́ніць, -ню, -ніш, -ніць; зак.
1. Кончыць барабаніць.
2. што і без дап. Паспешліва, невыразна прачытаць, выступіць і пад. (разм.).
А. адказ.
3. Адслужыць, адпрацаваць доўгі час на якой-н. цяжкай або малацікавай службе, рабоце (разм.).
А. дзесяць гадоў на будаўніцтве.
4. каго і без дап. Хутка прайсці, праехаць; завезці.
А. пехатою пяць кіламетраў.
А. на машыне.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дзе́сяць, -і́, -ццю́, ліч. кольк.
Лік і колькасць 10.
Д. чалавек.
Д. гадоў.
◊
Ні ў пяць ні ў дзесяць (разм., неадабр.) — ні туды ні сюды; ні так ні гэтак.
|| парадк. дзяся́ты, -ая, -ае.
Дзясятыя гады мінулага стагоддзя.
Гэта справа дзясятая (перан.: няважная, другарадная; разм.).
◊
Пятае праз дзясятае (разм., жарт.) — непаслядоўна, пераскокваючы з аднаго на другое (расказваць, пераказваць).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
старэ́йшы, -ая, -ае.
1. Якому больш гадоў у параўнанні з кім-н.; самы дарослы сярод каго-н.
С. сын.
Старэйшая ў сям’і.
2. старэ́йшы, -ага, мн. -ыя, -ых, м. (у знач. наз.). Дарослы.
Старэйшых павінны слухаць меншыя.
3. Які даўно ўтварыўся, узнік.
Старэйшая школа горада.
4. Які стаіць вышэй за іншых па званні, пасадзе, службовым становішчы.
С. па званні.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
се́мдзесят, сямідзесяці, Т сямюдзесяццю, ліч. кольк.
Лік і лічба 70. // Колькасць, якая абазначаецца лічбай 70. Семдзесят гадоў. □ За трое сутак [партызаны] прайшлі ад сваёй базы больш чым семдзесят кіламетраў. Шахавец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
я́лавіна, ‑ы, ж.
Зямля, не араная некалькі гадоў запар; аблога. Юрась заараў ялавіну. Чорны. [Грушка:] — На вашай зямлі за вайну стала многа аблог ці, як кажуць у нас, ялавін. Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Абанеме́нт (БРС) запазычанне праз рускую мову ў XX ст., Крукоўскі, Уплыў, 78. У рускай мове з франц. abonnement у першай палавіне XIX ст., Шанскі, 1, А, 15. Беларускія слоўнікі 20‑х гадоў XX ст. фіксуюць разам з канкурэнтным перадплата. Гл. Гіст. мовы, 2, 205.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)