плаўні́к, ‑а, м.

Орган руху ў рыб і водных жывёл. Недзе ўнізе санліва варочаецца рака ў сваіх берагах ды размінаюць плаўнікі тлустыя самы... Гаўрылкін. Напяўшы тугія плаўнікі, Хвастамі ад прагнасці б’юць шчупакі. Глебка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ускара́бкацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.

Карабкаючыся, узлезці, залезці наверх. Зрушваючы абломкі цэглы, баец ускарабкаўся на кучу друзу. Быкаў. [Адам] далей кідаў каменем, мог ускарабкацца на самы высокі слуп, добра свістаў у два пальцы. Навуменка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Пра́паршчык ’вайсковец на службе звыш устаноўленага тэрміну ў царскай арміі, самы малодшы афіцэрскі чын’ (ТСБМ). З рус. пра́порщик ’тс’ (Крукоўскі, Уплыў, 74), якое ўтворана ад пра́пор ’сцяг’ і калькуе ням. Fähnrich ’прапаршчык’, г. зн. той, хто носіць сцяг’ < Fähne ’сцяг’. Аб рус. слове гл. Фасмер, 3, 354.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

атарапе́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.

Прыйсці ў замяшанне, разгубіцца ад нечаканасці, спалоху. У зале засмяяліся. Тодар атарапеў ад нечаканасці і абразы. Крапіва. Дыхнула полымем яму аж у самы твар. Выжлятнік закашляўся, адскочыў быў, атарапеў. Пташнікаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

надбудава́ць, ‑дую, ‑дуеш, ‑дуе; зак., што.

Пабудаваць новую частку над якім‑н. гатовым будынкам; павялічыць у вышыню. Надбудаваць другі паверх дома. □ [Бацька:] — Спачатку пабудавалі першую частку будыніны, самы ніз. Другую грэць надбудавалі праз трыста год. Караткевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

папагры́зці, ‑зу, ‑зеш, ‑зе; ‑зём, ‑зяце; зак., каго-што і чаго.

Разм. Грызці доўга, неаднаразова; пагрызці многа чаго‑н. Шмат я выходзіў бароў, Горкіх папагрыз асінак І таму сярод звяроў Самы дужы стаў асілак. Вітка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

службо́вец, ‑боўца, м.

Разм. Тое, што і служачы (у 2 знач.). Стукатня машынак, службовая бегатня, незнаёмыя твары службоўцаў вярнулі Рыгора да бягучае сапраўднасці. Гартны. Як самы дысцыплінаваны службовец, .. [Гаранскі] бег на выстаўку, нібы на службу. Сабаленка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

аз, аза, м.

1. Старадаўняя назва літары «а». Аз, букі, ведзі... — а, б, в...

2. займ. У царкоўнаславянскай мове — назва першай асобы адз. ліку.

3. толькі мн. (азы́, азо́ў). Самы пачатак.

•••

Пачаць з азоў гл. пачаць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

асвяжа́льны, ‑ая, ‑ае.

Які прыносіць, дае асвяжэнне. Удзень.. [мянтуз], як правіла, спіць дзе-небудзь у нары пад берагам, пад карчамі і каменнямі, дзе нават у самы поўдзень стаіць паўзмрок і такі прыемны для яго асвяжальны халадок. Матрунёнак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

раз¹, -у, мн. -ы́, -о́ў, м.

1. Абазначэнне аднакратнага дзеяння.

Прыязджаць р. на тыдзень.

Сем разоў адмерай, адзін р. адрэж (прыказка).

2. З’ява, выпадак у шэрагу аднародных дзеянняў, праяўленняў чаго-н.

У мінулы р.

Кожны р.

3. у знач. кольк. ліч.; нескл. Адзін (пры падліку).

Р., два, тры.

◊

Аднаго разу — аднойчы.

Ва ўсякім разе — пры любых абставінах.

Другім разам (разм.) — калі-небудзь, не цяпер.

Другі раз (іншы раз) — часам, у некаторых выпадках.

За раз — у адзін прыём.

Не раз (і не два) — многа разоў.

Ні ў якім разе — ні пры якіх умовах, ніколі.

Па той раз — з таго часу.

Раз-два і гатова (разм., жарт.) — вельмі хутка.

Раз за разам — зноў і зноў, бесперапынна.

Раз (і) назаўсёды — канчаткова, беспаваротна.

Раз на раз не прыходзіцца — не заўсёды бывае аднолькава.

У самы раз (самы раз) (разм.) — якраз, у пару.

У такім разе — у такім выпадку.

|| памянш. разо́к, -зка́, м. (да 1 і 2 знач.) і ра́зік, -а, м. (да 1 і 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)