расцвы́ркацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Разм. Пачаць доўга, бесперастанку цвыркаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
турчэ́ць
‘тарахцець, татахкаць, цвыркаць’
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
турчу́ |
турчы́м |
| 2-я ас. |
турчы́ш |
турчыце́ |
| 3-я ас. |
турчы́ць |
турча́ць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
турчэ́ў |
турчэ́лі |
| ж. |
турчэ́ла |
| н. |
турчэ́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
турчы́ |
турчы́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
турчучы́ |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
Сю́ркаць ’цвыркаць’, сю́ркаўка ’птушка берасцянка’ (глыб., Сл. ПЗБ). Параўн. укр. сю́ркати ’цвыркаць’, польск. siurczeć ’цурчэць; цячы цурком’, н.-луж. śurkotaś ’цвыркаць, шчабятаць; цурчэць’. Гукапераймальнае, параўн. ЕСУМ, 5, 494.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
затурча́ць
‘пачаць турчаць - трашчаць, квакаць, муркаць, цвыркаць’
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
затурчу́ |
затурчы́м |
| 2-я ас. |
затурчы́ш |
затурчыце́ |
| 3-я ас. |
затурчы́ць |
затурча́ць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
затурча́ў |
затурча́лі |
| ж. |
затурча́ла |
| н. |
затурча́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
затурчы́ |
затурчы́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
затурча́ўшы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
затурчэ́ць
‘пачаць турчэць - трашчаць, квакаць, муркаць, цвыркаць’
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
затурчу́ |
затурчы́м |
| 2-я ас. |
затурчы́ш |
затурчыце́ |
| 3-я ас. |
затурчы́ць |
затурча́ць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
затурчэ́ў |
затурчэ́лі |
| ж. |
затурчэ́ла |
| н. |
затурчэ́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
затурчы́ |
затурчы́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
затурчэ́ўшы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
зацвы́ркаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Разм. Пачаць цвыркаць. // Цвыркнуць некалькі разоў запар. [Цвыркун] зацвыркаў на ўвесь голас, але нібыта папярхнуўся, тут жа змоўк. Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цвы́рканне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. цвыркаць, а таксама гукі гэтага дзеяння. Павольна плывуць над лугам белыя маленькія парасончыкі, з кароткім цвырканнем мільгаюць ластаўкі. Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Свірчэ́ць ‘утвараць гук са свістам пры палёце, руху і пад.’, свірча́ць ‘цвыркаць’ (Нас.), свыршя́ты ‘тс’ (драг., З нар. сл.), свыршы́ты (Клім.). Укр. цвірчати́, цві́ркати, рус. сверча́ть, дыял. сверша́ть, польск. ćwierczeć, ćwierkać ‘цвыркаць’, в.-луж. šwórknyć ‘муркаць, свісцець’, н.-луж. šwarcaś, šwarkaś ‘тс’, šwyrcaś ‘свісцець, гусці’, чэш. svrčeti, cvrčeti ‘цвыркаць’, славац. svrčať ‘тс’, серб.-харв. цвр́чати ‘шчабятаць’, славен. cvrčáti, cvŕkati, cvr̂kam ‘пранізліва крычаць, трашчаць, шчабятаць’, балг. цвърча́ ‘шчабятаць’. Ад гукапераймальнай асновы *svьrk‑/*cvьrk‑ з рознымі экспрэсіўнымі нарашчэннямі (Фасмер, 3, 574 і наст.; Борысь, 107). Роднасныя літ. švìrkštu, švìrkšti ‘гусці, свісцець, пішчаць’, švar̃kšti, švarkšciù ‘кракаць’, лат. svir̃kstêt ‘патрэскваць, свісцець’; гл. Праабражэнскі, 2, 258; Міклашыч, 305, 330; Мюленбах-Эндзелін, 3, 1161. Параўн. цвыркаць, чыркаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
цві́ркаць, ‑ае; незак.
Тое, што і цвыркаць. Вясёлы шпак трапеча крыльцамі, спявае сонцу сваю гуллівую песню. А побач з ім, на галінцы клёну, цвіркае верабей, яшчэ ўсё не пакідаючы надзеі выправіць у шпака яго новую хатку. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Нацуркава́ць ’упэўніць, пераканаць’ (кап., Жыв. сл.). Экспрэсіўнае ўтварэнне, у якасці асновы можна дапусціць цокаць, цыркаць ’журчаць, цвыркаць’ ад гукапераймальнага цур! або цыр!, што перадаюць шматразовае паўтарэнне аднастайных гукаў і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)