насто́льны, -ая, -ае.
1. Прызначаны для стала, прыстасаваны для таго, каб быць на стале.
Настольная лямпа.
Настольныя гульні.
2. перан. Які заўсёды патрэбны (пра кнігі).
Тлумачальны слоўнік — настольная кніга.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гласа́рый, ‑я, м.
Тлумачальны слоўнік малавядомых і ўстарэлых слоў да якога‑н. тэксту, звычайна старажытнага.
[Лац. glossarium.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тэксто́ўка, ‑і, ДМ ‑тоўцы; Р мн. ‑товак; ж.
Разм. Кароткі тлумачальны подпіс пад малюнкам, здымкам.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
изъясни́тельный
1. тлумача́льны;
изъясни́тельные слова́ грам. тлумача́льныя сло́вы;
2. грам. паясня́льны;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
тэза́ўрус, ‑а, м.
1. Аднамоўны (тлумачальны або тэматычны) слоўнік, які поўна ахоплівае лексіку дадзенай мовы.
2. Поўны, семантычна сістэматызаваны галіновы тэрміналагічны слоўнік, прызначаны для інфармацыйнага пошуку.
[Ад грэч. thēsauros — скарб.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дыкта́нт, ‑а, М ‑нце, м.
Вучэбная або праверачная пісьмовая работа па правапісу — запісванне тэксту пад дыктоўку з далейшым аналізам правільнасці яго напісання. Папераджальны дыктант. Тлумачальны дыктант. Кантрольны дыктант.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ні́бы, злуч. і часц.
1. злуч. параўнальны. Ужыв. ў параўнальных зваротах і сказах; па значэнні адпавядае злучніку «як».
Гул нарастаў, н. пры абвале.
2. злуч. тлумачальны. Выражае адценне недаверу да выказанага.
Так дакладна расказвае, н. сам бачыў.
3. часц. Выражае ўпэўненасць у адваротным, адмаўляючы магчымасць сумнення.
Н. я не клапацілася аб дзецях!
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Тэза́ўрус ‘поўны тлумачальны слоўнік’ (ТСБМ), ст.-бел. тезаврусъ ‘тс’: в книгахъ тезаврусъ, то есть скарбом называють (1595 г., ГСБМ). Запазычана з лац. thesaurus, зафіксаванага ў лацінскамоўных тэкстах ВКЛ як ‘скарб, каштоўнасць, маёмасць’ (Жлутка, 335) з с.-грэч. θησαυρος ‘скарб, каштоўнасць, сховішча’. Значэнне ‘кніга, слоўнік’, відаць, пераноснае ад ‘тое, што запісана, улічана’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
цітр, ‑а і ‑у, м.
1. ‑а. Надпіс на кадры ў кінафільме, які перадае словы дзеючых асоб або тлумачальны тэкст. У клубе ўжо выключылі святло, на экране сталі мільгаць ужо цітры кінакарціны. Ермаловіч.
2. ‑у. У хіміі — ступень канцэнтрацыі раствору (колькасць рэчыва ў грамах у 1 мл раствору).
3. ‑а. Спец. Тое, што і тэкс.
[Ад фр. titre — якасць, характарыстыка.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Катыльён ’катыльён, бальны танец франц. паходжання’ (БРС). Параўн. рус. котильо́н, укр. котильйон ’тс’. Лічыцца запазычаннем з франц. cotillon ’тс’, якое узнікла на базе іншага франц. слова — cotillon ’сподняя спадніца’ (< cotte ’сукенка’). У рус. мове запазычана з франц. на пачатку XVIII ст. Бел. і ўкр. словы непасрэдна ўзяты з рус. Адносна франц. cotillon гл. яшчэ тлумачальны слоўнік Wahrig G. Deutsches Wörterbuch — Mosaik Verlag, 2229; Meyers Neues Lexikon, 2. Aufl., Bd. 8. 1974, S. 107.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)