сі́ні

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. сі́ні сі́няя сі́няе сі́нія
Р. сі́няга сі́няй
сі́няе		 сі́няга сі́ніх
Д. сі́няму сі́няй сі́няму сі́нім
В. сі́ні (неадуш.)
сі́няга (адуш.)		 сі́нюю сі́няе сі́нія (неадуш.)
сі́ніх (адуш.)
Т. сі́нім сі́няй
сі́няю		 сі́нім сі́німі
М. сі́нім сі́няй сі́нім сі́ніх

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

Кіта́йка ’шаўковая звычайная сіняя тканіну якую прывозілі з Кітая, пазней баваўняная тканіна, якую выраблялі ў Расіі’ (ТСБМ, Бяльк., Федар., Гарэц., Ант., Мал.), ’стужка’ (Доўн.-Зап., Сл. паўн.-зах., Ян., З нар. сл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

сі́ні, -яя, -яе.

1. Які мае афарбоўку аднаго з асноўных колераў спектра — сярэдняга паміж блакітным і фіялетавым.

Сіняе неба.

Сінія вочы.

2. Пра скуру: які мае адценне гэтага колеру.

Сінія губы.

◊

Сіняя панчоха (пагард.) — пра жанчыну, пазбаўленую жаноцкасці: сухую педантку, якую больш за ўсё цікавяць дзелавыя, навуковыя заняткі.

|| памянш. сі́ненькі, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ко́бальт, ‑у, М ‑льце, м.

1. Хімічны элемент, серабрыста-белы метал з чырванаватым адлівам, цвярдзейшы за жалеза.

2. Цёмна-сіняя фарба, у састаў якой уваходзіць кобальт.

[Ням. Kobalt.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

высачыня́, ‑і, ж.

Разм. Тое, што і вышыня (у 1, 2, 4 і 6 знач.). Там, далёка ў высачыні, паслалася мяккая, цёмна-сіняя навісь неба. Галавач.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сплю́снуцца, ‑нецца; зак.

Разм. Сплюшчыцца ​2, стаць сплюснутым ад ціску, удару. На .. [Дробаве] .. сіняя кепка-васьміклінка з кароценькім брылём сплюснулася ад меха і сям-там прабіта дажджом. Ракітны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

жвір, ‑у, м.

Буйназярністы жоўты пясок. Слізкаватая ад макраты пляцоўка густа насыпана жоўтым жвірам. Кулакоўскі. Плюхала і спакойна цякла рэчка, сіняя, халодная. Жаўцела жвірам на плыткіх месцах. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ча́ша, -ы, мн. -ы, чаш, ж.

1. Старадаўняя круглая пасудзіна для піцця; кубак для віна (уст., паэт.).

Сярэбраная ч.

2. Якая-н. пасудзіна, ёмішча круглай формы.

У бронзавай чашы гарэў Вечны агонь.

3. перан. Вялікі натуральны або штучны рэзервуар.

Сіняя ч. возера.

◊

Дом — поўная чаша — багаты, заможны.

Перапоўніць чашу цярпення (высок.) — пазбавіць сіл, магчымасці цярпець, выносіць што-н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

по́перак, прысл. і прыназ.

Разм. Тое, што і папярок. Гарачы .. быў [Андрэй] — слова поперак не скажы. Пташнікаў. Я ляжу поперак воза і.. бачу, як далёка над лесам лягла сіняя хмара. Ракітны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

каплі́ца, ‑ы, ж.

Невялікі царкоўны або касцельны будынак з іконамі без алтара; малельня. На пагорку ўзвышалася капліца — сіняя, з залатым крыжам цэркаўка. Асіпенка. Змоўкнуў звон хаўтурны На старых капліцах. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)