старча́к, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.
1. Палка, тонкі кол, уваткнутыя ў зямлю.
Узбіцца на с.
2. Прадмет, які стаіць старчма.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
стоймя́ нареч. стаўма́, стаяко́м, старчма́, старчако́м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
стояко́м нареч., прост. стаяко́м, стаўма́, старчма́, старчако́м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сторч, прысл.
Абл. Старчма, галавою ўніз. [Галіна] ўламалася пад .. [дзедам], і ён паляцеў сторч галавою. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Старма́ ‘старчма’ (дзятл., Сл. ПЗБ). Укр. сто́рма ‘тс’. Паводле ЕСУМ (5, 427), звязана з старчма (гл.), але тут, хутчэй, метатэза з *стро́ма (гл. стромы); націск на канцы паводле старчма́, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
насто́рч, прысл.
Разм. Старчма. [Самахвал] паставіў насторч свой кузаў і намагаўся выкінуць цэментную рошчыну, што прыліпла да дна. Ваданосаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
крутава́ты, ‑ая, ‑ае.
Даволі круты. Крутаваты пад’ём. □ Цяжка ўзыходзіць да Вялікага Каменя ад рэчкі: крутаватая, старчма ўзнятая сцежка. Баранавых.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
старчмака́, прысл.
Абл. Старчаком, старчма. Бывае ўсходзіцца рака І загрыміць, як гром, — Пастануць сосны старчмака, Гудуць, што ў буралом. Броўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сторч ‘старчак’, ‘зламанае ветрам дрэва’ (Сл. ПЗБ), сторч, стырч ‘старчак’ (ТС), прысл. сторч ‘уніз галавою’ (ТСБМ, Сцяшк. Сл., Пятк. 2). Параўн. укр. сторч ‘старчма’, сторч ‘падваліна’, сто́рча ‘плот з газы’, рус. сторчь ‘старчма’, сторчако́м, сторчмя́ ‘старчма’, польск. stark ‘кол, вастрыё’; сюды ж, магчыма, балг. дыял. страч ‘страха’; Фасмер, 3, 769; ЕСУМ, 5, 428–429. Сторч з’яўляецца аддзеяслоўным назоўнікам, ад якога ўтварылася прыслоўе ў форме Він. скл. Далей гл. тырчаць, стырчацъ.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
То́рчма ’стрымгалоў, як мага’ (Нас.), ’уніз галавой’ (Шымк. Собр.), ’старчма’ (Мат. Маг.), то́ршма ’тарчма’ (Бяльк.): торшма галавою (Гарэц.), тарчмако́м ’уніз галавой’ (Нас.) — прыслоўі ад дзеяслова тарчаць, тырчаць (гл.), без ‑ма параўн.: валасы на галаве сталі торч (Сержп. Казкі). Гл. таксама тарчма, старчма, старчак.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)