зе́бу, нескл., м.
Від свойскай буйной рагатай жывёлы з невялікім тлушчавым гарбом на карку (пашыраны ў Азіі і Афрыцы).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
я́шчур, ‑у, м.
Вострая заразная хвароба буйной рагатай жывёлы і іншых парнакапытных. [Гаспадыня:] — У нас, Шурачка, няшчасце: каровы пачынаюць яшчурам хварэць. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ярмо́, -а́, мн. я́рмы і (з ліч. 2, 3, 4) ярмы́, я́рмаў, н.
1. Драўляны хамут для рабочай буйной рагатай жывёлы.
2. адз., перан. Няволя, прыгнёт, уціск (высок.).
Вызваліцца ад каланіяльнага ярма.
|| прым. ярэ́мны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кетгу́т, ‑у, М ‑гуце, м.
Ніці, якія атрымліваюць з кішак дробнай рагатай жывёлы (скарыстоўваюцца пры хірургічных аперацыях для ўнутраных швоў і перавязкі сасудаў).
[Англ. catgut.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сімента́льскі, ‑ая, ‑ае.
Пра пароду буйнай рагатай жывёлы, якая выведзена ў Швейцарыі і вызначаецца высокімі малочнымі і мяснымі якасцямі. // Які мае адносіны да такой пароды. Сіментальская карова.
[Ад назвы даліны Simmental у Швейцарыі.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сенгнгус (сенгогусъ) ‘нейкая хвароба рагатай жывёлы, выкліканая паяданнем павуціны з травой, пасля чаго выяўляецца цячэнне сліны і жывёла перастае прымаць ежу’; для лячэння “бросаютъ кровь и стираютъ дегтем носовые отверстия, языкъ и крестецъ” (навагр., Яшк. Мясц.). Няясна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бык¹, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.
1. Самец буйной рагатай жывёлы, дзікай і свойскай.
Бой быкоў.
Племянны б.
2. звычайна мн. Падсямейства буйных жвачных млекакормячых (тур, бізон, зубр і пад.).
◊
Браць быка за рогі (разм.) — пачынаць дзейнічаць энергічна, з галоўнага.
|| памянш. бычо́к, -чка́, мн. -чкі́, -чко́ў, м. Быць бычку на вяровачцы (прыказка).
|| прым. бычы́ны, -ая, -ае і быча́чы, -ая, -ае.
Нораў бычачы, а розум цялячы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гурт, -а́ і -у, М -рце, мн. гурты́, -о́ў, м.
1. -у. Група людзей, натоўп.
Г. вучняў.
2. -у. Статак буйной рагатай жывёлы, авечак і пад.
На лузе г. авечак.
3. у знач. прысл. гу́ртам. Разам, сумесна; натоўпам.
Цягнуць г. воз.
Ісці г.
Бегчы г.
4. -а́. Група (у 2 знач.), якая выконвае поп- або рок-музыку.
Вядомы г.
|| памянш. гурто́к, -тка́, мн. -ткі́, -тко́ў, м. (да 1 і 2 знач.).
|| прым. гуртавы́, -а́я, -о́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
каро́ва, -ы, мн. -ы, -ро́ў, ж.
Буйная свойская жывёліна, якая дае малако; самка быка, а таксама некаторых парод буйной рагатай жывёліны (лася, аленя, зубра).
○
Марская карова — вымерлае воднае млекакормячае атрада сірэн.
◊
Дойная карова — пра крыніцу матэрыяльных даброт, якой звычайна карыстаюцца несумленныя людзі ў асабістых мэтах.
Як карова языком злізала каго-што (разм., жарт.) — хутка і бясследна знік, як і не было.
|| памянш. каро́ўка, -і, ДМ -ро́ўцы, мн. -і, -ро́вак, ж.
|| прым. каро́він, -а.
К. рык.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Сюго́-о-о-о! ’гэтак пастух заве статак у лесе’, сюго́каць ’моцна крычаць у лесе’ (Варл.). Выклічнік, першую частку якога можна суаднесці з сю-сю-сю ’падзыўныя словы для кароў’ (гл.), другую — з узмацняльнай часціцай ‑га, параўн. выклічнік цю‑га! (гл.). Параўн. рус. дыял. сыга, сыго для адгону рагатай жывёлы, якое Германовіч (Междом., 68) звязвае з назвамі быка, каровы, вала ў цюрк. сыгыр.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)