запя́ць, -пну́, -пне́ш, -пне́; -пнём, -пняце́, -пну́ць; -пні́; -пя́ты; зак., што (разм.).
Закрыць, завесіць.
З. вокны.
|| незак. запіна́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ме́зенец, -нца, мн. -нцы, -нцаў, м.
Пяты, самы малы палец на руцэ і на назе.
|| памянш. ме́зенчык, -а, мн. -і, -аў, м.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
май, -я і -ю, м.
1. -я. Пяты месяц каляндарнага года.
2. -ю. Зелень для ўпрыгожвання (разм.).
|| прым. ма́йскі, -ая, -ае.
М. жук.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пята́, -ы́, ДМ пяце́, мн. пя́ты і (зліч. 2, 3, 4) пяты́, пят, ж.
1. Задняя частка ступні, а таксама частка панчохі, шкарпэткі, якая закрывае яе.
Пяты ныюць (ад хадзьбы). Наступаць на пяты каму-н. (таксама перан.; даганяць).
2. Апорная частка чаго-н. (спец.).
П. дзвярэй.
◊
Ахілесава пята (кніжн.) — найбольш слабае месца каго-, чаго-н. [са старажытнагрэч. міфа пра Ахілеса, які меў толькі адно слабае месца на целе — пяту].
Да пят (разм.) — пра вельмі доўгае, амаль да зямлі адзенне, касу.
З (ад) галавы да пят (разм.) — тое, што і з галавы да ног.
Пад пятой каго або чыёй (разм.) — пад прыгнётам, пад уладай.
Па пятах за кім (разм.) — следам за кім-н., не адстаючы (хадзіць, гнацца).
|| прым. пя́тачны, -ая, -ае (да 1 знач.), пя́тавы, -ая, -ае (да 2 знач.) і пя́тны, -ая, -ае (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ме́зенец, ‑нца, м.
Пяты, самы малы палец на руцэ і на назе.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пя́тачны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да пяты (у 1 знач.). Пятачнае сухажылле.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пя́тніца, ‑ы, ж.
Пяты дзень тыдня.
•••
Сем пятніц на тыдні у каго — пра таго, хто часта мяняе свае рашэнні.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пята́, ‑ы́, ДМ пяце́; мн. пя́ты (з ліч. 2, 3, 4 пяты́), пят; ж.
1. Задняя частка ступні. Андрэй паглядзеў .. [цётцы Таццяне] услед, як яна ішла па халоднай зямлі босымі нагамі з парэпанымі пятамі. Пестрак. // Частка панчохі або шкарпэткі, якая закрывае гэтую частку ступні. Гэлька, Лявонава дачка, рабіла парцяную панчоху — дарабляла пяту. Баранавых.
2. Спец. Апорная частка чаго‑н. (якая іншы раз устаўляецца ў якую‑н. аснову, гняздо).
•••
Ахілесава пята — пра слабае месца каго‑н. (паводле грэчаскага міфа, Ахілес меў толькі адно слабае месца на целе — пяту, ад раны ў якую і загінуў).
З галавы да пят; ад пят да галавы гл. галава.
Кату па пяту гл. кот.
Наступаць на пяты каму гл. наступаць.
Падмазаць пяты гл. падмазаць.
Пад пятой каго або чыёй — пад уладай, пад прыгнётам.
Па пятах — неадступна, услед (хадзіць).
Сесці на пяты каму гл. сесці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пя́тніца, -ы, мн. -ы, -ніц, ж.
Пяты дзень тыдня.
Сем пятніц на тыдні ў каго-н. (пра таго, хто часта мяняе думкі, рашэнні; жарт.). Серада з-пад пятніцы відаць (з-пад верхняга адзення відаць ніжняе; разм., жарт.)
|| прым. пя́тнічны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
аплі́к, ‑а, м.
Абл. Металічны кручок для зашпільвання адзення. Заплікнуўшы праз пяты ў дзесяты аплікі даматканай жакеткі, Ігнась выладзіўся на вакзал. Мурашка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)