прыпада́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
1. Незак. да прыпасці.
2. Кульгаць. [Сцяпан] трошку накульгваў на правую нагу. Ціха ішоў — нічога, а калі спяшаўся — і добра такі прыпадаў. Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́легчы, ‑лежа; зак.
Прыпасці сцяблом да зямлі; палегчы (пра збажыну, травы). А перабольшваць гною нельга, бо калі перабольшыш, дык бульба счарвівее, а ячмень ці яшчэ якая збажына пабуяе і вылежа. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Прыні́ка ’чалавек, які дрэнна бачыць’ (Жд.). Як і папярэдняе, да прыні́кнуць, але са значэннем ’прыпасці’ і звужэннем семантыкі. Параўн. аналагічнае ўтварэнне (прыслоўе) у рус. арханг. прини́чиво ’пільна (углядацца і пад.)’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыльну́ць ’прыціснуцца, прыпасці’; перан. ’старанна ўзяцца за работу’ (Юрч.). Адзіная фіксацыя сведчыць, хутчэй, на карысць запазычання з рус. прильну́ть. На ненародны (г. зн. неспрадвечны) характар беспрэфіксальнага ільну́ть (гл.) звяртаў увагу яшчэ Карскі (1, 262).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прыхілі́цца, -хілю́ся, -хі́лішся, -хі́ліцца; зак.
1. Нахіліцца, нагнуцца трохі ўніз.
Дрэвы прыхіліліся да зямлі.
2. да каго-чаго. Шчыльна наблізіцца да чаго-н., прыпасці да каго-н.
Дзіця прыхілілася да бацькі.
3. перан., да каго. Знайсці спагаду ў каго-н., адчуць прыхільнасць да каго-н.
Няма ёй да каго п.
|| незак. прыхіля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца і прыхі́львацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прини́кнуть сов.
1. (припасть) прыпа́сці; (прижаться) прытулі́цца, мног. папрыту́львацца;
2. перен., разг. (притихнуть, притаиться) затаі́цца, прытаі́цца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Агада́ць ’здабыць, прыпасці’ (Сцяшк. МГ), ’набыць, купіць, узяць напавер’ (КЭС, лаг.), гл. гадаць. Параўн. рус. загодя ’загадзя’. Развіццё семантыкі наступнае: ’загадаць, гадаць’ — ’загадаць, каб было зроблена’. Прэфіксальны элемент у форме агадаць адчуваецца на семантыцы віду (агадаць — гадаць), таму а‑ не пратэтычнае.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прильну́ть сов.
1. (плотно прижаться) прытулі́цца; прыгарну́цца, прыхіну́цца, прыхілі́цца; (приникнуть) прыпа́сці;
2. разг. (прилипнуть, пристать) прылі́пнуць; прыста́ць;
3. перен., разг. (примкнуть) прымкну́ць; далучы́цца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Наста́рчыцца ’назапасіцца, старанна ўдосталь нарыхтаваць чаго-небудзь’ (Нас., Сцяшк. Сл.), укр. настарчити ’прыпасці, даставіць удосталь’. Відаць, запазычана з польск. nastarczyć (się) ’успець дастаць што-небудзь; задаволіць патрэбу’, ад starczyć ’зрабіць дастатковым’ (гл. старчыць), што паводле Брукнера (514), з першапачатковага statczyć (да *stati, параўн. даститак, дастатковы і пад.), гл. стачыць ’быць дастатковым’; параўн. настичыцца ’набрацца’ (Юрч.), укр. настачитися ’назапасіцца’ рус. настачиться ’запасціся чым-небудзь у дастатковай колькасці’ і г. д.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прыні́кнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.
1. Прыціснуцца, прыпасці да каго‑, чаго‑н. Страпянуўся Міколка, удыхнуў паветра глыбей і, упаўшы на калені, прынік да маці. Лынькоў. За акном пачуліся крокі і зараз жа знаёмы Зосін тварык прынік да шыбы. Лупсякоў.
2. перан. Разм. Прыціхнуць, страціць бадзёрасць. [Ліпачка] яшчэ больш прынікла, сцішылася. Сабаленка. [Яўхім:] — Ды і Сафрон трохі прынік — прыглядваўся, ці па нораву жонцы яго разбойная жытка. Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)