куры́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., ку́рыцца; незак.
1. Слаба гарэць, тлець, вылучаючы многа дыму.
На вогнішчы курыліся галавешкі.
Папяроса не курыцца.
2. чым і без дап. Вылучаць выпарэнні, лёгкі туман, пару.
Ад летняга дажджу лес курыўся парай.
3. Паднімацца ўверх, кружыцца (пра дым, туман, пыл і пад.).
За машынай курыўся пыл.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
взмётываться
1. узніма́цца, падніма́цца; падска́кваць; см. взметну́ться;
2. страд. ускіда́цца, ускі́двацца; узма́хвацца; ара́цца, узо́рвацца; см. взмётывать.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
уставаць, паднімацца / хутка: падхоплівацца, усхоплівацца
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
го́рбіцца, ‑блюся, ‑бішся, ‑біцца; незак.
1. Выгінаць спіну гарбом; сутуліцца. Ад двухпудовага рэчавага мяшка дзяўчына крыху горбілася. Карпюк. Заранік горбіўся, трос галавой, аднак хавацца пад страху не думаў. Хадкевіч.
2. Паднімацца гарбом, утвараць выпукласць. Навакол сінелі лясы і горбіліся жоўтыя ад іржышча ўзгоркі. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вісачэ́ць ’расці, станавіцца больш высокім’; ’паднімацца вышэй, узвышацца’ (Нас.). Укр. височити ’ўзвышаць, рабіць высокім’, чэш. vysočeti ’рабіцца вышэйшым’. Прасл. vysoč‑ěti. Да высокі (гл.). Утворана пры дапамозе суф. ‑ě‑ti, які абазначае набыццё якасцей азначальнай асновы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
папя́цца, ‑пнуся, ‑пнешся, ‑пнецца; ‑пнёмся, ‑пняцеся; зак.
Разм.
1. Напружыць усе сілы, напружыцца. Для таго, каб знадворку адчыніць дзверы чайной, трэба было добра папяцца. Сабаленка. [Варановіч] упёрся нагою ў сцяну, плячом — у каня каля спіны і папяўся. Конь .. пачаў паднімацца. Чорны.
2. перан. Намагчыся зрабіць што‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дро́жджы, дражджэй; адз. няма.
Род аднаклетачных мікраскапічных грыбоў, якія выклікаюць браджэнне, а таксама рэчыва з такіх грыбоў, якое прымяняецца ў хлебапячэнні, прыгатаванні піва і пад. Піўныя дрожджы. Цеста на дражджах.
•••
Кармавыя дрожджы — каштоўны бялковы корм для сельскагаспадарчай жывёлы, які атрымліваецца вырошчваннем дражджэй на адходах харчовай прамысловасці і іншых прадуктах.
Як на дражджах — вельмі хутка (расці, паднімацца і пад.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Пу́хця (пухтя) ’той, хто надзьмуў шчокі’ (кобр., Нар. лекс.), укр. пухтя ’таўсцяк’. Аддзеяслоўны назоўнік, параўн. пухтиты ’ўспыхваць, гудзець (пра агонь)’ (Клім.). Рус. пухтеть ’паднімацца, паадходзіць (пра цеста); брадзіць’, серб.-харв. puhtati ’пускаць бурбалкі, бурліць’ і асабліва пу́хор ’попел, што Уздымаецца ўверх’; усё да *puxati ’пыхаць, дзьмуць’ (Скок, 3, 69). Гл. nyxaijь.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
валі́ць², 1 і 2 ас. не ўжыв., ва́ліць; незак.
1. Ісці, рухацца натоўпам або па́даць, паднімацца ў вялікай колькасці (разм.).
Натоўп валіць.
Пара валіць.
2. заг. валі(це). Ужыв. як пабуджэнне да дзеяння (разм.).
Ну, валі ў магазін!
3. што. Качаючы, збіваць з воўны.
В. валёнкі.
|| зак. павалі́ць, -валю́, -ва́ліш, -ва́ліць (да 1 і 3 знач.) і звалі́ць, -валю́, -ва́ліш, -ва́ліць; -ва́лены (да 3 знач.).
Паваліў снег.
Паваліць (зваліць) усю воўну.
|| наз. вале́нне, -я, н. (да 3 знач.).
В. сукна.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Паўста́ць 1, паўстава́ць ’уставаць’, ’хутка найсці, наляцець (аб ветры)’ (Нас.). Да па‑ (< прасл. po‑) і уста́ць, устава́ць (гл.). Параўн. ст.-рус. повставати ’паднімацца (аб ветры)’ (XVI ст.), серб. поу̀стајати ’паўставаць’.
Паўста́ць 2, паўстава́ць ’узняцца на барацьбу’, ’узнікнуць у памяці, з’явіцца’, ’адрадзіцца’, ’вырасці’ (ТСБМ, Нас., Гарэц., Шат., Яруш.; шальч., стаўб., Сл. ПЗБ), шчуч. ’набухнуць (пра жылы)’ (Сл. ПЗБ), ’запрацівіцца гвалту’ (КЭС, лаг.). З польск. powstać ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)