цюльпа́к, ‑а, м.
Абл. Тоўсты абрубак бервяна. Быў ён [чалавек] высокі і яму нязручна было сядзець на нізкім сасновым цюльпаку. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
му́лка,
1. Прысл. да мулкі.
2. безас. у знач. вык. Цвёрда. Сядзець было нязручна і мулка. Грахоўскі. Мякка сцеле, ды мулка спаць. Прыказка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нело́вко
1. нареч. няспры́тна; няўме́ла; нязгра́бна; няскла́дна; сарамлі́ва;
2. нареч. няёмка; нязру́чна, невыго́дна;
3. нареч. няўда́ла, няўда́чна, нятра́пна;
4. нареч. няёмка;
чу́вствовать себя́ нело́вко адчува́ць сябе́ няёмка (нязру́чна); см. нело́вкий;
5. безл., в знач. сказ. няёмка, нязру́чна, невыго́дна; (нехорошо) нядо́бра; (совестно) со́рамна;
мне нело́вко сиде́ть мне няёмка (нязру́чна, невыго́дна) сядзе́ць;
нело́вко спра́шивать няёмка пыта́цца;
мне ста́ло нело́вко мне ста́ла няёмка (со́рамна);
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Ледая́к ’нязручна, кепска’ (гродз., Сл. паўн.-зах.). Утво рана, відавочна, з *ледаякі (параўн. чэш. ledajaky ’які-не будзь’). Да леда і як (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
засе́дзець, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць і засядзе́ць, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць; зак., што.
Разм.
1. Забрудзіць адходамі (пра насякомых, птушак). Мухі заседзелі шкло.
2. Доўга або нязручна седзячы, давесці (нагу, ногі) да амярцвення, здранцвення. Заседзець нагу.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Натальмаху́ ’няёмка, нязручна’: Ехаў натальмаху (Сцяшк. Сл.), трымаць натальмаху ’не датыкаючыся (да чаго-небудзь)’ (Сцяц.). Няясна, магчыма да тыльма ’бабка ў каня’, на тальмах (ехаць) ’ледзь трымаючыся (ехаць)’, параўн. (ехаць) на запятках ’прычапіўшыся ззаду (ехаць)’; або да польск. дыял. tylma ’ледзве, амаль’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
це́сна,
1. Прысл. да цесны (у 1, 3 і 5 знач.).
2. безас. у знач. вык. Пра адсутнасць прасторы або вялікую скучанасць. Міхал, як толькі ажаніўся, Тады ж ад бацькі аддзяліўся, Бо стала цесна. Колас. Каршукоў узабраўся на машыну. Сядзець было цесна, нязручна. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
няёмка, нязручна, несамавіта; ніякавата, ніякава (разм.) □ не па сабе
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
дамо́ў, прысл.
На сваю кватэру, у сваю хату, у сваю сям’ю. — Можа б ты распранулася хаця, Стася? Ты ж прыйшла дамоў, у сваю хату. Зарэцкі. Хлопцы кончылі сваю работу і пайшлі дамоў. Колас. // На радзіму. [Мелех:] Я шосты год ваюю і нязручна Пабітаму варочацца дамоў. Глебка. // У двор, у хлеў. Ужо дамоў пастух скаціну гнаў. А. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сты́лы, ‑ая, ‑ае.
Разм. Які астыў, стаў халодным. Лезці на камбайн было нязручна: боты саслізгвалі з круглых поручняў, і Юхневіч ледзь не зваліўся далоў; стылае жалеза непрыемна апякала далоні. Савіцкі. На [Ледзю] дыхнула гарачынёй, вільгаццю, вострым пахам фармовачнай зямлі і стылага чыгуну. Карпаў. // Халодны, сцюдзёны. Мігаюць іскры белага агню, У твар сячэ сустрэчны вецер стылы. Грахоўскі. Сінее скрозь маўклівы стылы снег. Звонак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)