вольт¹, -а, М -льце, м. (спец.).
1. У манежнай яздзе: круты кругавы паварот направа або налева, які выконваецца адным коннікам ці групай іх адначасова.
2. У фехтаванні: ухіленне ад удару праціўніка.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
напра́ва, прысл.
У правы бок; проціл. налева. Сябры падышлі да пераезду і павярнулі направа. Шыловіч. // На правым баку, з правага боку. Налева ад дарогі стаяў прыгожы домік з чырвонай цэглы.. А направа, за вузкай грэбелькай з гарбатым мосцікам, віднеўся невялічкі вадзяны млын. Чарнышэвіч. / у знач. прыназ. (у спалучэнні з «ад»). Направа ад дарогі рос Авёс, Налева — памідоры спелі. Корбан.
•••
Направа і налева — без разбору, усім, усіх і пад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разо́рысты, ‑ая, ‑ае.
З вялікай колькасцю разор. А ўдаль, направа і налева, цягнуцца вузкія палоскі — камяністыя, разорыстыя. Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ац, атс ’выгук, якім паварочвалі валоў направа’ (КСТ), польск. ać, at, ot, otsie, odś, славац. hot, чэш. hot, в.-луж. hót, н.-луж. hot. Згодна з народнай этымалогіяй, з ад сябе (от себе), польск. od siebie ’направа’, як ксо (к собе) ’налева’ (КСТ), параўн. таксама ўкр. цобе ’направа’, цоб ’налева’, якія, згодна з Патабнёй, Из записок, 2 (1888), 79, з дʼ себе ’ад сябе, управа’, к соб ’к сабе, улева’, acsabé ’направа’ (Пятк.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
разнатра́ўны, ‑ая, ‑ае.
Які складаецца з розных траў; пакрыты разнатраўем. Разнатраўнае сена. □ Налева ад берага пачынаецца стэп, па-майску сакавіты і разнатраўны. Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паліндро́м, ‑а, м.
Слова, выраз або сказ, якія маюць аднолькавы сэнс пры чытанні злева направа і справа налева. Напрыклад: бел. казак; руск. искать такси.
[Англ. palindrome.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
казнакра́д, ‑а, М ‑дзе, м.
Службовая асоба, якая абкрадвае казну (у 1 знач.), прысвойвае дзяржаўныя каштоўнасці. Цудоўны апарат Займеў амерыканец: Направа — казнакрад. Налева — ашуканец. Лужанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
негаманкі́, ‑ая, ‑ое.
Разм. Негаваркі, маўклівы. Негаманкі, спакойны Чапылоў іншы раз падыдзе да Кастуся, агледзіць яго работу. Прокша. // Які не робіць шуму; ціхі. Налева ад грудка — у засені старых негаманкіх хвой — могілкі. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Наба́кі́р ’набак’ (Нас., Байк. і Некр., Др., Гарэц., БРС), набаке́р ’тс’ (Янк. 1), наба́кер і наба́кір (ТС). Разам з укр. наба́ки́р запазычана з польск. na bakier ’тс’ (звычайна пра галаўны ўбор), якое разам з рус. набекре́нь Брукнер (12) выводзіць з каманды плытнікаў, што паходзіць з ням. back kehren ’назад, налева варочаць’; паводле Бяднарчука (JP, 1984, 44, 1–2, 31), плытніцкае вілейск. na baker ’налева; назад’ ад н.-ням. bakbort ’левы борт, ззаду (адносна стырна)’. Варыянты набаге́р (Сцяшк. Сл.) і нама́гір (ТС) можна разглядаць як другасныя, узнікшыя ў выніку азванчэння к у інтэрвакальным становішчы і, магчыма, збліжэння з маг̌е́рка (гл.). Іншы выпадак збліжэння ў спалучэнні на башкір: staŭ nasić czapku na baszkir (Пятк.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кі́дка, ‑і, ДМ ‑дцы; Р мн. ‑дак; ж.
Разм. Такая колькасць чаго‑н., якую можна ўзяць за адзін раз і кінуць. Кідка сена. □ Зашорхалі рыдлёўкі ў зямлі, паляцелі кідкі направа і налева. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)