ме́ра, ‑ы, ж.
1. Адзінка вымярэння. Меры даўжыні. Мера часу.
2. Народная назва адзінкі ёмістасці для чаго‑н. сыпучага, якая раўнялася прыблізна пуду збожжа; пасудзіна, якой мералася што‑н. сыпучае. Мера мукі.
3. Тое, чым вымяраюць што‑н.; мерка, крытэрый. Вымяраць кожны свой крок высокай мерай ідэалаў камунізма — такое патрабаванне ленінскай навукі кіравання будаўніцтвам новага грамадства. «Звязда».
4. Велічыня, ступень. Аканом меў дачыненні да Сімонавых спраў у такой жа меры, як Сімон да спраў Дгебуадзе. Самуйлёнак. // перан. Вызначаны рубеж, граніца. Мера цярплівасці.
5. Дзеянне або сукупнасць дзеянняў, сродкаў для ажыццяўлення чаго‑н. Прыняць меры. Вышэйшая мера пакарання. □ Папярэджанне, вымова, штраф на некалькі працадзён былі частымі мерамі ўплыву на нядбайнікаў. Дуброўскі.
•••
Квадратныя меры — меры плошчы.
Кубічныя меры — меры аб’ёму.
Лінейныя меры — меры даўжыні.
Метрычная сістэма мер гл. сістэма.
Без меры — а) у вялікай колькасці, вельмі многа; б) у вялікай ступені, бязмерна.
Ведаць (знаць) меру гл. ведаць.
Канца-меры няма гл. няма.
Мера і вера — дакладна. — А колькі табе, Андрэй, [за малатарню] плаціць? — запытаўся Юзік у Пошты. — У мяне мера і вера: пуд у дзень давай. Крапіва.
Не ў меру — больш, чым трэба.
Ні ў якой меры — ніяк, ніякім чынам.
Па меншай меры — не менш чым. [Галчанаў:] — Цяпер я быў бы па меншай меры дырэктарам завода. Васілёнак.
Па меры сіл (магчымасцей) — адпаведна з сіламі, з магчымасцямі.
Перабраць меру гл. перабраць.
Поўнаю мераю (плаціць) — столькі ж, колькі было атрымана.
У адной меры — без змен.
У меру — дастаткова. [Цімафей Міронавіч] убачыў жанчыну пакору і звярнуўся да яе тонам у меру строгім, але такім, які даваў зразумець, што .. усё ідзе па-ранейшаму. Зарэцкі.