зырчэ́ць

‘блішчаць, ззяць’

дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. - -
2-я ас. - -
3-я ас. зырчы́ць зырча́ць
Прошлы час
м. зырчэ́ў зырчэ́лі
ж. зырчэ́ла
н. зырчэ́ла
Дзеепрыслоўе
цяп. час зырчучы́

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

ярчэ́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -э́е; зак.

Станавіцца больш яркім, ззяць, зіхацець.

Зоркі ярчэюць у цемры.

Зрок ярчэе (перан.: становіцца больш выразным).

|| зак. паярчэ́ць, -э́е.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

жы́хаць

‘зіхацець, ззяць, пераліваючыся няроўным бляскам (пра зоркі, маланкі і пад.)’

дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. - -
2-я ас. - -
3-я ас. жы́хае жы́хаюць
Прошлы час
м. жы́хаў жы́халі
ж. жы́хала
н. жы́хала
Дзеепрыслоўе
цяп. час жы́хаючы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

ззя́нне, -я, н.

1. гл. ззяць.

2. Яркае святло, якое выпраменьваецца або адлюстроўваецца чым-н.

Сонечнае з.

У ззянні славы (перан.).

○

Паўночнае ззянне — свячэнне высокіх слаёў атмасферы, якое назіраецца за палярным кругам.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

зіхаце́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ці́ць; незак.

Блішчэць, ззяць пералівістым святлом; пералівацца, адбіваючы святло.

Зіхацелі зоркі.

На мокрай траве зіхаціць раса.

У кватэры ўсё зіхаціць ад чысціні (вылучаецца чысцінёй).

|| наз. зіхаце́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

заплю́скваць

‘лыпаць, моргаць вачыма; ззяць, мігцець; хлюпаць, плюхаць, плёскаць; гаварыць пустое’

дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. заплю́скваю заплю́скваем
2-я ас. заплю́скваеш заплю́скваеце
3-я ас. заплю́сквае заплю́скваюць
Прошлы час
м. заплю́скваў заплю́сквалі
ж. заплю́сквала
н. заплю́сквала
Загадны лад
2-я ас. заплю́сквай заплю́сквайце
Дзеепрыслоўе
цяп. час заплю́скваючы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

я́ркнуць, ‑не; незак.

Разм. Ззяць, зіхацець. Стаяў жнівень, і ў небе ярклі вялізныя зоры. Лупсякоў. Хаты яркнуць наўкол Электрычным святлом. Журба.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Сія́ць ‘ззяць, зіхацець’ (Бяльк., ТС), с’яць (sjać) ‘тс’ (Пятк. 2), ст.-бел. сьѧти ‘тс’ (Альтбаўэр). Гл. ззяць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

С’яць ’ззяць, зіхацець’ (Пятк. 2), зьяць (źjać) ’блішчэць, ільсніцца’ (Тур.), ст.-бел. сьѧти ’тс’ (Альтбаўэр). Параўн. укр. ся́ти ’ззяць’, рус. зьять ’тс’, серб.-харв. сја̏ти ’тс’, макед. сјае ’тс’. Прасл. *sьjati ’ярка свяціць, блішчэць, прамяніцца’ (Борысь, Etymologie, 576). Гл. сіяць, ззяць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

іскры́цца, іскрыцца; незак.

Ззяць, зіхацець, пералівацца іскрамі. Пад месячным святлом іскрыўся іней. Чарнышэвіч. Возера іскрыцца і зіхаціць на сонцы. В. Вольскі. // перан. Ззяць, блішчаць пад уплывам якіх‑н. пачуццяў (пра вочы, позірк). Вочы юнакоў і дзяўчат гарэлі, іскрыліся. Лынькоў. // перан. Ярка праяўляцца. У вачах .. [Сярожкі і Ленкі] не іскрылася весялосць і дзіцячая жартаўлівасць. Шамякін. Збан глядзеў кабеце ўслед з-пад калматых чорных броваў, і ў вачах яго іскрылася халодная, злая ўсмешка. Шашкоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)