ухлю́паць
‘забрудзіць каго-небудзь, што-небудзь, запырскаць граззю’
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
ухлю́паю |
ухлю́паем |
| 2-я ас. |
ухлю́паеш |
ухлю́паеце |
| 3-я ас. |
ухлю́пае |
ухлю́паюць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
ухлю́паў |
ухлю́палі |
| ж. |
ухлю́пала |
| н. |
ухлю́пала |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
ухлю́пай |
ухлю́пайце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
ухлю́паўшы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
захля́паць
‘пачаць хляпаць - пырскаць, крапаць (пра дробны дождж); запырскаць, заплюхаць каго-небудзь, што-небудзь; пабіць каго-небудзь чымсьці гнуткім, адхвастаць; пачаць гаварыць што-небудзь недарэчнае, неразумнае’
дзеяслоў, пераходны/непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
захля́паю |
захля́паем |
| 2-я ас. |
захля́паеш |
захля́паеце |
| 3-я ас. |
захля́пае |
захля́паюць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
захля́паў |
захля́палі |
| ж. |
захля́пала |
| н. |
захля́пала |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
захля́пай |
захля́пайце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
захля́паўшы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
заплёскаць 1, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
Разм. Запырскаць, заплюхаць. А на пліце цяжкой, бетоннай Дождж граззю прозвішчы заплёскаў. Танк.
заплёскаць 2, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Разм. Пачаць плёскаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
начха́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
1. Чхаючы, запырскаць каго‑, што‑н.
2. Разм. Выказаць пагарду да каго‑, чаго‑н. Ну прыйдзе ліха к нам, — Яго не пастрыножыш. Начхай ты на яго. Колас. Устае прад вачыма наш дзень — звычайны дзень простых людзей, што будуюць жыццё, тых людзей, каму, як той казаў, начхаць на запіскі на клямках. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Абкляпа́ць ’запырскаць граззю’ (Бяльк.), абкляпацца (Бяльк.). Не мае нічога агульнага з прасл. klepati (ст.-слав. клепати ’штурхаць’, серб.-харв. клѐпати ’біць’ і г. д.). Больш верагодным уяўляецца балтыйскае паходжанне гэтага слова (*apklimpoti). Параўн. літ. klim̃pti, klampóti ’пэцкаць у гразі’ (гл. Мартынаў, БЛ, 1972, 2, 73). Запазычанне адбылося яшчэ да падзення дыфтонгаў і распаўсюдзілася на невялікім славянскім арэале. Параўн. балг. радоп. оклепя са, клепя ў тым жа значэнні (Цыхун, БЛ, 1974, 5, 49). Аб магчымасці балгарскіх балтызмаў гл. Трубачоў, Ремесл. терм., 339–340.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ука́паць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
Запырскаць якой‑н. вадкасцю; зака́паць. Укапаць стол клеем.
укапа́ць, ‑а́ю, ‑а́еш, ‑а́е; зак.
1. што. Замацаваць што‑н. у выкапанай яме, паглыбленні. Стары .. не перашкаджаў жончыным намерам укапаць слупкі і выкапаць ямы. Янкоўскі. Месца пад хату .. [Мітрафан] доўга не выбіраў. Агледзеў млынарышча .. І, каб не раздумваць, тут жа ўкапаў першую штандарыну. Ракітны.
2. (пераважна з адмоўем «не»). Змагчы ўскапаць што‑н. Зямля такая мёрзлая, што не ўкапаеш. □ Пачалі мы кусты на полі высякаць, карчаваць. А дзёран узяўся — не ўкапаць, не ўараць. Місько.
3. што і чаго. Разм. Накапа́ць, выкапаць невялікую колькасць чаго‑н. Застаўшыся зноў адзін, .. [Алесь] пакуль што нічога не робіць — не крышыць зелля свінням, не ідзе ўкапаць бульбы, а сядзіць у хаце. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)