ХВАЛЯЛÓМ, -а, мн. -ы, -аў, м.
Гідратэхнічнае збудаванне (дамба, вал і пад.) для загароджвання рэйда¹, гавані, берагавых участкаў ад дзеяння хваль.
|| прым. хвалялóмны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
агараджа́льны, ‑ая, ‑ае.
Прызначаны для абгароджвання, засцярогі чаго‑н. Агараджальная дамба. Агараджальныя збудаванні.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тра́верс¹, -а, мн. -ы, -аў, м. (спец.).
1. Папярочнае прыкрыццё (насып) у акопах, траншэях, прызначанае для засцярогі ад агню з флангаў.
2. Папярочная дамба, якая ідзе ад берага да сярэдзіны ракі.
|| прым. тра́версны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
фашы́нны, ‑ая, ‑ае.
Спец.
1. Які мае адносіны да фашын. // Прызначаны для фашын. Фашынны хвораст.
2. Зроблены з фашын. Фашынная дамба.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Та́мба ’зямельны насып’ (Растарг.), ’укапаныя ў зямлю слупы, да якіх прывязваюцца плыты’ (віц., Нар. сл.). Гл. дамба.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
балацяві́на, ‑ы, ж.
Разм. Нізкае забалочанае месца. На перасохлай балацявіне жаўцее не кранутая касой жорсткая трава. Навуменка. Дамба стаяла як помнік марнатраўству былога дырэктара лясгаса, якому прыйшло ў галаву праз балацявіну і рэчку пракласці зусім непатрэбную дарогу. Карамазаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Та́ма ’гаць, грэбля, стаў, ставок’ (Некр. і Байк.), ’запруда’ (Вруб., Ласт.), сюды ж тамова́ті ’затрымліваць, замаруджваць, запруджваць’ (Вруб.), тамава́ньнё ’гаць пры беразе ракі’ (карэліц., З нар. сл.), тамава́не ’ўмацаванне берагоў ад размыву’ (Скарбы), ст.-бел. тамовати ’стрымліваць’. Праз польск. tama ’запруда, грэбля, дамба’, tamować ’прыпыняць, стрымліваць’, з с.-в.-ням. tam ’дамба, грэбля, гаць, запруда’, ням. Damm ’тс’, dämmen ’запруджваць, падпіраць’, роднасных англ. dam, ст.-ісл. dammr ’запруда’, гоц. faúr‑dammjan ’загароджваць’, і, як мяркуюць, грэч. θέμεθλα ’падмурак’ (Брукнер, 564; ЕСУМ, 5, 511; Булыка, Лекс. запазыч., 198). Гл. таксама утаймаваць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
хвалярэ́з, ‑а, м.
Спец. Гідратэхнічнае збудаванне (дамба, вал і пад.), якія ахоўваюць месца стаянкі суднаў ад дзеяння хваль. Мора глуха зараўло, навалілася на хвалярэзы. Васілевіч. Сцяна — калісьці магутная, з байніцамі і хвалярэзамі з нахіленых паляў. Аб вострыя, калісьці грозныя, канцы іх мірна плёхаюць узнятыя ветрыкам, хвалі. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тра́верс I м.
1. воен. (насыпь в окопе) тра́верс;
2. гидр. (дамба) тра́верс
тра́верс II, -су м., спорт. тра́верс
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
тра́верс 1, ‑а, м.
Спец.
1. Папярочнае прыкрыццё (насып) у акопах, траншэях, якое засцерагае ад агню з флангаў або з тылу.
2. Папярочная дамба, якая ідзе ад берага да сярэдзіны ракі.
[Фр. traverse.]
тра́верс 2, ‑а, м.
Спец. Пераход альпіністаў на маршруце, які праходзіць па грэбені горнага хрыбта і злучае некалькі вяршынь.
[Ад фр. treversee — пераезд, пераправа.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)