вінава́ты
1. вино́вный, винова́тый; пови́нный;
2. (выражающий сознание своей вины) винова́тый;
3.
◊ бо́гу душо́ю не в. (
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вінава́ты
1. вино́вный, винова́тый; пови́нный;
2. (выражающий сознание своей вины) винова́тый;
3.
◊ бо́гу душо́ю не в. (
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
до́лжен
1. (иметь долг)
он мне до́лжен де́сять ты́сяч рубле́й ён мне
2. (быть обязанным что-л. делать) паві́нен;
мы не должны́ боя́ться тру́дностей мы не паві́нны бая́цца ця́жкасцей; при выражении вероятности, предполагаемой неизбежности переводится ещё личными формами от глаголов мець и (для прошедшего времени) ме́цца;
он ско́ро до́лжен верну́ться ён ху́тка ма́е (паві́нен) вярну́цца;
она́ должна́ была́ прийти́ ещё вчера́ яна́ ме́лася (паві́нна была́) прыйсці́ яшчэ́ ўчо́ра; для выражения значения: быть вынужденным — переводится также личными формами от глагола му́сіць;
она́ должна́ была́ э́то сде́лать яна́ му́сіла (паві́нна была́) гэ́та зрабі́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адмалаці́ць
1.
2. отрабо́тать на молотьбе́; отмолоти́ть;
3.
4.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адда́ць, -да́м, -дасі́, -да́сць; -дадзі́м, -дасце́, -даду́ць;
1. Вярнуць назад узятае ў каго
2. Вылучыўшы святло, цяпло, вільгаць
3. Даць, перадаць што
4. Перадаць што
5.
6.
7. Не ўтрымаць, уступіць што
8. Патраціць час, працу, намаганні на што
9. Здаць што
10. Накіраваць на службу, вучобу.
11. Выдаць замуж.
12. Прадаць (па якой
13. Заплаціць за купленае.
14. З некаторымі назоўнікамі ўтварае спалучэнне са
15. без
16. Прымусіць адступіць назад (пра каня); ад’ехаць заднім ходам на невялікую адлегласць, каб уступіць месца, не перашкаджаць каму-, чаму
17.
18.
Аддаць (богу) душу (
Аддаць голас — прагаласаваць за каго
Аддаць даніну — выказаць павагу, выканаць доўг пашаны, прызнаць.
Аддаць жыццё за каго-, што
||
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
долг
1. (обязанность) абавя́зак, -зку
гражда́нский долг грамадзя́нскі абавя́зак;
э́то не то́лько наш долг, но и обя́занность гэ́та не то́лькі наш доўг, але і абавя́зак;
счита́ть свои́м долгом лічы́ць сваі́м абавя́зкам;
нару́шить свой долг пару́шыць свой абавя́зак;
2. (взятое взаймы) доўг,
возврати́ть долг вярну́ць доўг;
◊
пе́рвым долгом пе́ршым чы́нам; (прежде всего) найпе́рш, перш за ўсё;
по долгу па абавя́зку, з абавя́зку;
отда́ть после́дний долг адда́ць апо́шні доўг (адда́ць апо́шнюю паша́ну);
брать в долг пазыча́ць (у каго);
дава́ть в долг пазыча́ць (каму);
быть, оста́ться в долгу быць, заста́цца ў даўгу́;
долг платежо́м кра́сен
в долгу́ как в шелку́
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адда́ць
1.
2. (об оружии) отда́ть;
○ а. го́лас — отда́ть го́лос;
◊ а. нале́жнае — отда́ть до́лжное;
а. бо́гу душу́ — отда́ть бо́гу ду́шу;
а. дані́ну — отда́ть дань;
а. апо́шні доўг — отда́ть после́дний долг;
а. на суд — (каму) отда́ть на суд (кого);
а. пакло́н — отда́ть покло́н;
а. агню́ і мячу́ — преда́ть огню́ и мечу́;
а. жыццё — (за каго, што) отда́ть жизнь (за кого, что);
а. галаву́ ў закла́д — отда́ть го́лову в закла́д;
што
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
кра́сный
1. чырво́ны;
кра́сная кра́ска чырво́ная фа́рба;
кра́сное зна́мя чырво́ны сцяг;
Кра́сная А́рмия Чырво́ная А́рмія;
Кра́сная пло́щадь Кра́сная пло́шча;
кра́сный уголо́к чырво́ны куто́к;
кра́сный обо́з чырво́ны або́з;
Кра́сный Флот Чырво́ны Флот;
О́бщество Кра́сного Креста́ и Кра́сного Полуме́сяца Тавары́ства Чырво́нага Кры́жа і Чырво́нага Паўме́сяца;
кра́сное де́рево чырво́нае дрэ́ва;
кра́сный гриб асаві́к, падасі́навік;
кра́сный железня́к чырво́ны жалязня́к;
кра́сный пе́рец чырво́ны пе́рац;
кра́сный фо́сфор
кра́сная медь
кра́сное вино́ чырво́нае віно́;
кра́сное кале́ние
кра́сная ли́ния
кра́сный лес хваёвы лес;
кра́сная строка́ но́вы радо́к;
кра́сный това́р
2. (красивый) прыго́жы;
кра́сная де́вица
3. (ценный) кашто́ўны;
кра́сная ры́ба кашто́ўная ры́ба;
кра́сная дичь
кра́сный зверь кашто́ўны звер;
4.
кра́сное со́лнышко я́снае со́нейка;
ле́то кра́сное ле́та я́снае;
кра́сные дни паго́дныя (я́сныя) дні;
5.
го́род за́нят кра́сными го́рад заня́ты чырво́нымі;
для кра́сного словца́ для прыго́жага (тра́пнага) сло́ва (сло́ўца);
◊
кра́сная цена́ найбо́льшая цана́;
пусти́ть кра́сного петуха́ пусці́ць чырво́нага пе́ўня;
проходи́ть кра́сной ни́тью прахо́дзіць чырво́най ні́ткай;
долг платежо́м кра́сен
на миру́ и смерть красна́
кра́сный у́гол пачэ́сны кут, по́куць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адда́ць, ‑дам, ‑дасі, ‑дасць; ‑дадзім, ‑дасце, ‑дадуць;
1. Вярнуць назад узятае ў каго‑н.
2. Даць, перадаць што‑н. каму‑н.
3. Накіраваць на вучобу, службу.
4. Прадаць (па якой‑н. цане).
5. З некаторымі назоўнікамі ўтварае спалучэнне са значэннем дзеяння ў залежнасці ад сэнсу назоўніка.
6.
7.
8.
9.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бог
1. (Бог)
2.
◊ артыле́рыя — б. вайны́ — артилле́рия — бог войны́;
бо́гам прашу́ — ра́ди бо́га;
б. дасць — бог даст;
дзя́куй бо́гу — сла́ва бо́гу;
напрамі́лы бог — христо́м бо́гом, ра́ди бо́га;
Б. Ба́цька — Б. Оте́ц; бо́жья во́ля;
браць на бо́га — брать на бо́га;
б. з ва́мі — бог с ва́ми;
б. ве́дае — бог зна́ет;
б. ве́дае, ці... — ма́ло наде́жды, что...; бог весть;
адда́ць бо́гу душу́ — отда́ть бо́гу ду́шу;
аднаму́ бо́гу вядо́ма — одному́ бо́гу изве́стно;
хвала́ бо́гу — сла́ва бо́гу;
як у бо́га за па́зухай (пляча́мі) — как у Христа́ за па́зухой;
дай бог но́гі — дай бог но́ги;
б. ро́зуму не даў — бог ума́ лиши́л;
памага́й б. — бог в по́мощь;
пабо́йся (пабо́йцеся) бо́га — побо́йся (побо́йтесь) бо́га;
не давядзі́ б. — не приведи́ госпо́дь;
забі́ мяне́ б. — убе́й меня́ бог;
аднаму́ бо́гу (ала́ху, чо́рту і пад.) вядо́ма — одному́ бо́гу (алла́ху, чёрту и т.п.) изве́стно;
няма́ чаго́ бо́гу грашы́ць — грех жа́ловаться;
як б. дасць — как бог даст;
узя́ць бо́га за бараду́ — взять (ухвати́ть) бо́га за бо́роду;
бо́гу душо́ю не вінава́т (
не гняві́ бо́га — не гневи́ бо́га;
што бо́га гняві́ць; няма́ чаго́ бо́га гняві́ць — что бо́га гневи́ть; не́чего бо́га гневи́ть;
б. ты мой! — бог ты мой!;
пакры́ўджаны бо́гам — бо́гом оби́женный;
бог адвярну́ўся — (ад каго)
на бо́га спадзява́йся, а сам не здава́йся —
як трыво́га, дык да бо́га —
заста́ў ду́рня бо́гу малі́цца, дык ён і лоб разаб’е́ —
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
душа́
◊ д.-чалаве́к — душа́-челове́к;
д.-хло́пец — руба́ха-па́рень;
душо́й загаве́ць — отда́ть бо́гу ду́шу;
чу́е д. — чу́ет се́рдце;
д. мле́е — се́рдце замира́ет;
д. наро́схрыст — душа́ нараспа́шку;
ко́лькі д. хо́ча (жада́е) — ско́лько душе́ уго́дно;
усёй душо́й — всей душо́й;
прада́жная д. — прода́жная душа́;
чарні́льная д. — черни́льная душа́;
чо́ртава д. — чёртова душа́;
адзі́н душо́ю — один одинёшенек;
крыві́ць душо́ю — криви́ть душо́й;
адве́сці душу́ — отвести́ ду́шу;
цёпла на душы́ — тепло́ на душе́;
го́рка на душы́ — го́рько на душе́;
накіпе́ла на душы́ — накипе́ло на душе́;
д. не прыма́е — душа́ не принима́ет;
з душы́ ве́рне — с души́ воро́тит;
душо́й і це́лам — душо́й и те́лом;
загляну́ць у душу́ — загляну́ть в ду́шу;
ле́зці ў душу́ — лезть в ду́шу;
ад (з) глыбіні́ душы́ — от глубины́ души́;
да глыбіні́ душы́ — до глубины́ души́;
у глыбіні́ душы́ — в глубине́ души́;
ад усёй душы́ — от всей души́;
д. не на ме́сцы — душа́ не на ме́сте;
стая́ць над душо́й — стоя́ть над душо́й;
усі́мі фі́брамі душы́ — все́ми фи́брами души́;
жыць д. ў душу́ — жить душа́ в ду́шу;
адда́ць бо́гу душу́ — отда́ть бо́гу ду́шу;
д. ў пя́тках апыну́лася — душа́ ушла́ в пя́тки;
не мець капе́йкі пры душы́ (за душо́й) — не име́ть копе́йки за душо́й;
як бог на душу́ пало́жыць — как бог на́ душу поло́жит;
нічо́га за душо́й няма́ — ничего́ за душо́й нет;
браць грэх на душу́ — брать грех на́ душу;
бо́гу душо́ю не вінава́ты (не
ко́лькі д. хо́ча (жада́е) — ско́лько душе́ уго́дно;
улажы́ць душу́ — (у што) вложи́ть ду́шу (во что);
д. не ляжы́ць (не го́рнецца) — (да каго, чаго) душа́ не лежи́т (к кому, чему);
жыць як д. жада́е — жить в своё удово́льствие;
для душы́ — для души́;
д. балі́ць — душа́ боли́т;
з адкры́тай душо́й — с откры́той душо́й;
за мі́лую душу́ — за ми́лую ду́шу;
зае́чая (зайчы́ная) д. — за́ячья душа́;
мёртвыя ду́шы — мёртвые ду́ши;
наплява́ць у душу́ — наплева́ть в ду́шу;
па душы́ — (каму) по душе́ (кому);
у душы́ — в душе́;
па душу́ — (чыю) по ду́шу чью;
з лёгкай душо́й — с лёгким се́рдцем;
з дараго́й душо́й — всей душо́й, с ра́достью, раду́шно; от всей души́;
адкры́ць душу́ — откры́ть ду́шу;
браць (узяць) за душу́ (сэ́рца) — брать (взять) за́ душу (се́рдце);
вы́няць душу́ — вы́нуть ду́шу;
вы́вернуць душу́ — вы́вернуть ду́шу;
вы́трасці душу́ — вы́трясти ду́шу;
хварэ́ць душо́й — боле́ть душо́й;
(хоць) д. вон — (хоть) дух вон;
цягну́ць за душу́ — тяну́ть за́ душу;
запа́сці ў душу́ — запа́сть в ду́шу;
ле́гчы на душу́ — лечь на́ душу;
надрыва́ць душу́ — надрыва́ть ду́шу;
д. перавярну́лася — душа́ переверну́лась;
крык душы́ — крик души́;
вы́матаць (усю) душу́ — вы́мотать (всю) ду́шу;
трыма́цца як чорт за душу́ — держа́ться как чёрт за́ душу;
адпусці́ць душу́ на пакая́нне — отпусти́ть ду́шу на покая́ние;
ні адно́й жыво́й душы́ — ни одно́й живо́й души́;
д. гары́ць — душа́ гори́т;
душы́ не чуць — души́ не ча́ять;
прада́ць чо́рту душу́ — прода́ть чёрту ду́шу;
як ма́слам па душы́ — как ма́слом по душе́;
ледзь-ледзь д. трыма́ецца — е́ле-е́ле душа́ в те́ле;
чужа́я д. — цёмны лес —
ра́да б д. ў рай, ды грахі́ не пуска́юць — рад бы в рай, да грехи́ не пуска́ют
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)