вы́нішчыць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
вы́нішчу |
вы́нішчым |
| 2-я ас. |
вы́нішчыш |
вы́нішчыце |
| 3-я ас. |
вы́нішчыць |
вы́нішчаць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
вы́нішчыў |
вы́нішчылі |
| ж. |
вы́нішчыла |
| н. |
вы́нішчыла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
вы́нішчы |
вы́нішчыце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
вы́нішчыўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
пляндрава́ць
‘псаваць, вынішчаць каго-небудзь, што-небудзь’
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
пляндру́ю |
пляндру́ем |
| 2-я ас. |
пляндру́еш |
пляндру́еце |
| 3-я ас. |
пляндру́е |
пляндру́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
пляндрава́ў |
пляндрава́лі |
| ж. |
пляндрава́ла |
| н. |
пляндрава́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
пляндру́й |
пляндру́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
пляндру́ючы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
изничтожа́ть несов., прост. ні́шчыць, знішча́ць, вынішча́ць; разг. зніштажа́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
уничтожа́ть несов. знішча́ць, разг. зніштажа́ць; (истреблять — ещё) вынішча́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вынішча́цца несов., страд. истребля́ться, искореня́ться, уничтожа́ться, изничтожа́ться, выма́риваться, выводи́ться, изводи́ться, переводи́ться; см. вынішча́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ту́па ‘ марудна, павольна (пра рост)’ (шчуч., свісл., Сл. ПЗБ), ту́по ‘вельмі павольна (пра хадзьбу)’ (Клім.). Параўн. славац. tupo ‘абыякава’, ‘тужліва, сумна’, ‘нудна’. Паводле Махэка₂ (661), апошняе ўзыходзіць да прасл. *tǫpiti, самастойнага дзеяслова, не звязанага з прыметнікам *tǫpъ ‘тупы’, параўн. чэш. tupit ‘пазбавіць хуткасці’, польск. tępić ‘знішчаць, вынішчаць’; раней — ‘прыніжаць, дыскрэдытаваць’, што знаходзіць адпаведнікі ў тупі́ті ‘тупіць, вынішчаць’ (Вруб.), ст.-бел. тупети ‘слабець’, тупитися ‘тс’ (ГСБМ, дзе звязваецца з тупый ‘тупы’). Борысь (631) значэнне ‘нішчыць, пераследаваць’ выводзіць з больш ранняга ‘пазбаўляць вастрыні, рабіць тупым (напрыклад, рэжучыя прылады)’. Кралік (634) дзеяслоў «з духоўнай сферы» славац. tupiť ‘прыгнятаць, зневажаць’ выводзіць з ‘наступаць, прыціскаць’, адкуль otupný ‘аднастайны, нудны’. Сюды ж, відаць, тупава́ты (пра гліну) ‘гліна нязначнай вязкасці’ (Нар. словатв.), ‘глухаваты’: тупава́ты на ву́шы (луцэ., Сл. ПЗБ), тупова́ты ‘разумова абмежаваны, някемлівы’ (ТС), дзе прысутнічае сема ‘слабы, непаўнавартасны’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
чапа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.
1. каго-што. Дакранацца, датыкацца да каго-, чаго-н.
Не чапай рукамі!
2. што. Браць, карыстацца (разм.).
Не чапай майго нічога.
3. каго-што. Закранаць, турбаваць каго-н.; крыўдзіць (разм.).
Не чапай яго, няхай спіць.
4. каго-што. Умешвацца ў чые-н. справы; перашкаджаць каму-н. (разм.).
Не чапай дзяцей, хай гуляюць.
5. каго-што. Знішчаць, вынішчаць; прыносіць шкоду каму-, чаму-н.
Нельга ч. птушыныя гнёзды.
6. Нападаць на каго-, што-н.
Воўк падышоў блізка, але авечак не чапаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
переводи́тьIII несов.
1. (истреблять) разг. пераво́дзіць, зво́дзіць; вынішча́ць; знішча́ць; выво́дзіць;
2. (попусту тратить) разг. пераво́дзіць, дарэ́мна тра́ціць, марнава́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
избива́ть несов.
1. (наносить побои) збіва́ць, біць;
избива́ть до полусме́рти збіва́ць (біць) да паўсме́рці;
2. (убивать) забіва́ць;
3. (истреблять) вынішча́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ліхатня́ ’дурнота, глупства’, ’непрыемны выпадак’, ’заблытанасць’ (Нас.). Утворана пры дапамозе суфікса ‑ня ад дзеяслова *ліхацець, параўн. укр. лихоти́тися ’рабіцца млосна’, лихоті́ти ’праклінаць, клясці’, рус. урал., сіб., амур. лихо́ти́ть ’нудзіць’, с.-урал. лихоти́ться ’прыхварнуць’, ст.-рус. лихотный (XI ст.) ’шалапутны’, лихоть ’адхіленне’, ст.-польск. lichocić ’даводзіць да нэндзы, вынішчаць, аслабляць’ (XVI ст.), lichotny ’дрэнны, ганебны, незаконны, подлы’, в.-луж. lichoćić ’займацца ліхвярствам’, чэш. lichotiti ’ліслівіць, хваліць’, славац. lichotiť ’дагаджаць’. Паўн.-прасл. lixotiti.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)