адхаце́цца, ‑хочацца; безас. зак., з інф.
Разм. Перастаць хацецца; перахацецца; расхацецца. — О-о, то выдатна! — карыя вочкі згаслі, і чалавеку, мусіць, адхацелася гаварыць. Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гарлапа́н, ‑а, м.
Разм. Той, хто гарлапаніць; крыкун, гарлан. Гарлапан Якуб, які мог крычаць.. дзве гадзіны запар, у момант сцішваўся, вытарашчваў чорныя вочкі. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шчу́пленькі, ‑ая, ‑ае.
Разм. Памянш.-ласк. да шчуплы. Здрыгануўся хлопчык злёгку, К дзеду ціснецца бачком, Такі шчупленькі ён, крохкі, Вочкі ж бліскаюць агнём. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ускудла́ціцца, ‑лачуся, ‑лацішся, ‑лаюцца; зак.
Стаць, зрабіцца кудлатым; растрапацца. За цяжкую дарогу бародка Паўла Паўлавіча ўскудлацілася, хітрыя вочкі запалі, але стары не здаваўся, пабліскваў залатымі зубамі. Новікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чырванабо́кі, ‑ая, ‑ае.
З чырвоным бокам. [Хлопчык] ласкава паглядзеў на кругленькія шчочкі дзяўчынкі, на яе ружовы банцік, зірнуў у чорныя вочкі і падаў з кошыка чырванабокі яблык. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зама́сліцца, ‑люся, ‑лішся, ‑ліцца; зак.
1. Запэцкацца маслам, чым‑н. тлустым; зашмальцавацца. Рукавы замасліліся.
2. Заблішчаць ад моцнага жадання, задавальнення і пад. (пра вочы). Маленькія Кандратавы вочкі замасліліся. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
заплю́шчыць, ‑шчу, ‑шчыш, ‑шчыць; зак., што.
Прыкрыць павекамі, зажмурыць (вочы). [Дзіця] даверліва заплюшчыла вочкі і заснула. Лукша. Уставаць не хацелася, Васіль павярнуўся на другі бок і зноў заплюшчыў вочы. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
стро́іць¹, стро́ю, стро́іш, стро́іць; строй; незак., што.
1. Наладжваць, рыхтаваць да чаго-н. (разм.).
С. касу.
С. цымбалы.
2. У думках планаваць, намячаць (планы і пад.).
С. праекты.
3. У спалучэнні з некаторымі назоўнікамі ўтварае спалучэнне са значэннем дзеяння ў залежнасці ад сэнсу назоўніка (разм.).
С. грымасы.
◊
Строіць вочкі — какетліва паглядаць на каго-н.
Строіць дурня з каго — выстаўляць каго-н. дурнем.
|| зак. састро́іць, -о́ю, -о́іш, -о́іць; -о́ены (да 1 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Вы́рачка ’пахучка звычайная, Clinopodium Vulgare L.’ (Кіс., Сцяшк. МГ, З нар. сл.); ’чалавек, які пільна ўгледзеўся ў што-небудзь, каго-небудзь’ (З нар. сл.). Ад вы́рачыць ’вытарашчыць вочы’. Расліна названа так таму, што мае «кветкі-вочкі»; параўн. яе польскую назву storzysz ад storzyć ’ганарыцца, важнічаць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адру́злы, ‑ая, ‑ае.
Разм. Які страціў пругкасць, свежасць; вялы, зморшчаны (пра твар, скуру і пад.). Адрузлы, з чырвона-карычневымі плямамі загару, твар у Вабейкі ільсніўся ад поту. Хадкевіч. Чорныя вочкі хутка глянулі і зноў схаваліся пад адрузлымі павекамі. Самуйлёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)