я́шма, -ы, ж.
Горная асадкавая парода чырвонага, зялёнага або шэрага колеру, якая складаецца з дробных зерняў кварцу і халцэдону (выкарыстоўваецца як дэкаратыўны камень і для вырабу мастацкіх рэчаў).
Шкатулка з яшмы.
|| прым. я́шмавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гра́вій, ‑ю, м.
Асадкавая горная парода ў форме акругленых дробных каменьчыкаў, звычайна з прымессю пяску і галькі (скарыстоўваецца як будаўнічы матэрыял).
[Фр. gravier.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
су́песак, ‑ску, м.
Асадкавая пясчана-гліністая горная парода, а таксама, глеба такога саставу. Радзіць тут памідоры павінны: такі супесак яны любяць... Даніленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вулканаге́нна-аса́дкавы
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
вулканаге́нна-аса́дкавы |
вулканаге́нна-аса́дкавая |
вулканаге́нна-аса́дкавае |
вулканаге́нна-аса́дкавыя |
| Р. |
вулканаге́нна-аса́дкавага |
вулканаге́нна-аса́дкавай
вулканаге́нна-аса́дкавае |
вулканаге́нна-аса́дкавага |
вулканаге́нна-аса́дкавых |
| Д. |
вулканаге́нна-аса́дкаваму |
вулканаге́нна-аса́дкавай |
вулканаге́нна-аса́дкаваму |
вулканаге́нна-аса́дкавым |
| В. |
вулканаге́нна-аса́дкавы (неадуш.)
вулканаге́нна-аса́дкавага (адуш.) |
вулканаге́нна-аса́дкавую |
вулканаге́нна-аса́дкавае |
вулканаге́нна-аса́дкавыя (неадуш.)
вулканаге́нна-аса́дкавых (адуш.) |
| Т. |
вулканаге́нна-аса́дкавым |
вулканаге́нна-аса́дкавай
вулканаге́нна-аса́дкаваю |
вулканаге́нна-аса́дкавым |
вулканаге́нна-аса́дкавымі |
| М. |
вулканаге́нна-аса́дкавым |
вулканаге́нна-аса́дкавай |
вулканаге́нна-аса́дкавым |
вулканаге́нна-аса́дкавых |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
кангламера́т, ‑у, М ‑раце, м.
1. Кніжн. Механічнае, выпадковае спалучэнне чаго‑н. разнароднага. Кангламерат народаў.
2. Асадкавая горная парода, якая складаецца з разнародных сцэментаваных часцінак.
[Ад лац. conglomeratus — сабраны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
апо́ка 1, ‑і, ДМ апоцы, ж.
Спец. Прыстасаванне, у якім робіцца ліцейная форма.
апо́ка 2, ‑і, ДМ апоцы, ж.
Асадкавая цвёрдая лёгкая горная парода, багатая на крэменязём.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
глі́на, ‑ы, ж.
Асадкавая горная парода, вязкая ў вільготным стане, якая ляжыць на паверхні зямлі або пад глебай (скарыстоўваецца для ганчарных вырабаў, будаўнічых і скульптурных работ).
•••
Белая гліна — тое, што і каалін.
Змяняць гаршкі на гліну гл. змяняць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
я́шма, ‑ы, ж.
Горная асадкавая парода розных колераў, якая складаецца з дробных зерняў кварцу і халцэдону (выкарыстоўваецца як дэкаратыўны камень і для прыгатавання мастацкіх вырабаў). Стары спусціўся ў падзямелле і вынес адтуль невялічкую скрынку. Са скрынкі выняў малюсенькую шкатулку з яшмы. «Маладосць».
[Араб.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ме́ргель ’асадкавая горная парода (з гліністых мінералаў, кальцыту і даламіту)’, слаўг. мэргель, мэрге́ль ’тс’ (ТСБМ, Яшк.), мергелява́ць запазычаны з рус. мовы (Крукоўскі, Уплыў, 82), у якой з новав.-ням. Mergel ’тс’ < с.-в.-ням. mẹrgil, с.-н.-ням. mergel з с.-лац. margila < лац. marga ’тс’ з кельц. моў, параўн. брэт. marg, уэльск. marl (Клюге₁₂, 387; Вальдэ, 369; Фасмер, 2, 600).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сільвіні́т, ‑у, М ‑ніце, м.
1. Асадкавая горная парода, у склад якой уваходзяць сільвін, каменная соль і іншыя дамешкі. Скарбы мора збірала вякамі, Шліфавала яго, як граніт, — Цудадзейны гарачы камень, Соль жыцця, соль зямлі — сільвініт. Хведаровіч. Адшукалі ў глыбіні.. нафту, соль і сільвініты. Дубоўка.
2. Калійнае ўгнаенне, вырабленае з гэтай пароды. Да гэтага часу.. вазілі ў калгасы сільвініт — не зусім чыстую падкормку для пасеваў. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)