слизня́к
1. зоол. смоўж, род. смаўжа́ м.; слізня́к, -ка́ м.;
2. перен. разле́злік, -ка м., размазня́, -ні́ м. и ж., плюга́вец, -га́ўца м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
чистота́ в разн. знач. чысціня́, -ні́ ж.;
чистота́ помеще́ния чысціня́ памяшка́ння;
соблюда́ть чистоту́ захо́ўваць чысціню́;
чистота́ души́ чысціня́ душы́;
нра́вственная чистота́ мара́льная чысціня́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прарані́ць, ‑раню, ‑роніш, ‑роніць; зак., што (са словамі «гук», «слова» і пад.).
Вымавіць, сказаць. Хлопчык слова не прароніць, Дзеду ў вочы ён глядзіць. Колас. Свядома ці несвядома грозна-ўрачысты правадыр і ўсемагутны шаман прараніў адно слова... па-польску. Брыль. Ліда Пятроўна папрасіла, каб выказваліся. Ніхто не прараніў ні слова. Каваль.
•••
Не прараніць слязы — не заплакаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ра́га, ‑і, ДМ разе, ж.
Струменьчык чаго‑н. вадкага на якой‑н. паверхні. Зацішак поля дыша варам. І гоніць з твару поту рагі, І сохнуць губы ад той смагі. Колас. Худы і высокі чалавек, ні аб чым не дагадваючыся, мыліў галаву, прыгнуўшыся к лаўцы. Мыльныя рагі цяклі ў яго з галавы па спіне. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разгалінава́ны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад разгалінаваць.
2. у знач. прым. Які мае многа галін, разгалінаванняў. І калі б ні падышоў да гэтай разгалінаванай яблыні, успамінаецца першы дзень вайны. Мыслівец.
3. у знач. прым. Які мае разгалінаванні, які складаецца з вялікай колькасці аддзелаў, аддзяленняў, размешчаных у розных месцах (пра ўстановы, арганізацыі і пад.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
слыхавы́, ‑ая, ‑ое.
1. Які мае адносіны да слыху (у 1 знач.). Слыхавыя органы. Слыхавое ўспрыманне. // Які ажыццяўляецца пры дапамозе слыху. Слыхавая сувязь. Слыхавы дыктант. // Які звязан з успрыманнем гучання мастацкага твора. У вершы [М. Танка «Канцэрт у сене»] што ні радок, то пэўны, адметны слыхавы вобраз. Рагойша.
2. Які служыць для слухання, дае магчымасць слухаць. Слыхавы апарат. Слыхавая трубка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ура́д, ‑а, М ‑дзе, м.
Вышэйшы выканаўчы і распарадчы орган дзяржаўнай улады, які ажыццяўляе непасрэднае кіраванне краінай. Савецкі ўрад. Буржуазны ўрад. Рэвалюцыйны ўрад. □ Толькі дзякуючы Саветам удалося ў Расіі тое, што не ўдавалася ні ў адной з еўрапейскіх рэвалюцый, народ вылучыў і даў апору сапраўднаму народнаму ўраду. Ленін. // Члены такога органа. Урад пайшоў у адстаўку.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
марш 1, ‑а і ‑у; м.
1. ‑у. Спосаб мернай рытмічнай хадзьбы ў страі. Цырыманіяльны марш.
2. ‑у. Пераход войск паходным парадкам з аднаго раёна ў другі; паход. [Дывізія] рабіла марш па дваццаць-трыццаць кіламетраў, а тады спынялася ў якім-небудзь гарадку і навакольных вёсках на тры-чатыры дні, а то і на тыдзень. Марціновіч. Ні самалёты, ні танкі з запыленай пяхотай на брані, ні носьбіты пераможнага гулу — гарматы — нават на момант не спынілі свайго імклівага маршу на захад. Брыль.
3. ‑а. Музычны твор. Спартыўны марш. □ «Рэпертуар» .. [Тамаша] быў небагаты: два маршы, тры полькі, кадрыль. Бядуля.
4. ‑а. Спец. Частка лесвіцы паміж дзвюма лесвічнымі пляцоўкамі. Вось .. [Ніна Пятроўна] мінула першы марш лесвіцы, потым другі — і постаць яе знікла з маіх вачэй. Васілёнак.
•••
Кішкі марш іграюць гл. кішка.
[Фр. marche — хадзьба.]
марш 2, выкл.
1. Каманда для пачатку руху ў страі або для змены павольнага руху на больш хуткі. [Караневіч:] Усе падраздзяленне павінны прывесці сябе ў поўную гатоўнасць на выпадак, калі падасца каманда — шагам марш. Крапіва.
2. Разм. Загад пайсці куды‑н. — А ну, хлопцы, марш, — паказаў выразна кіем напрамак дзед. Васілевіч. Я моцна зазлаваў і папер беднае дзіця: — Кідай дровы! Панашу іх сам. А ну марш дадому! Карпюк.
[Ад фр. marche (заг. ад marcher) — ідзі.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ко́ла ср.
1. колесо́;
махаво́е к. — махово́е колесо́;
2. круг м.; окру́жность ж.; кольцо́;
3. (группа людей, объединённых какими-л. связями) круг м.;
◊ зачарава́нае к. — заколдо́ванный круг;
к. фарту́ны — колесо́ форту́ны;
крыво́е к. — криво́е колесо́;
пя́тае к. ў во́зе — пя́тое колесо́ в теле́ге;
ні ў к. ні ў мя́ла — ни бо́гу све́чка ни чёрту кочерга́;
устаўля́ць па́лкі ў ко́лы — вставля́ть па́лки в колёса;
павярну́ць к. гісто́рыі наза́д — поверну́ть колесо́ исто́рии вспять
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ко́рань (мн. карані́) м., в разн. знач. ко́рень;
рака́ вы́мыла карані́ вярбы́ — река́ вы́мыла ко́рни вербы́;
к. зу́ба — ко́рень зу́ба;
к. сло́ва — ко́рень сло́ва;
здабы́ць к. — мат. извле́чь ко́рень;
○ мы́льны к. — фарм. мы́льный ко́рень;
◊ к. зла — ко́рень зла;
у ~ні — в ко́рне;
на ~ні — на корню́;
пусці́ць карані́ — пусти́ть ко́рни;
вы́рваць з ~нем — вы́рвать с ко́рнем;
пад к. — под ко́рень;
к. жыцця́ — ко́рень жи́зни;
глядзе́ць у к. — смотре́ть в ко́рень
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)